Yer kürəsində mövcud olduğu çox qısa zaman boyunca insan nəsli özünü məhv etmə qabiliyyətini ustalıqla nümayiş etdirdi. Kromonyonlar neandertalların kökünü kəsdilər. Konkistadorlar su çiçəyinin köməyi ilə Amerikanın yerli əhalisini məhv etdilər. 20-ci əsrin sənaye müharibələri əksəriyyəti sadə vətəndaşlar olan ən azı 100 milyon insanın həyatını aldı. Biz isə bugün sakitcə oturub korporasiyaların və sənaye dövlətləri liderlərinin bizim bioloji növün məhvinə aparan iqlim dərişikliklərini sürətləndirmək üçün əllərindən gələni etdiklərinə baxırıq. Bioloq Tim Flannerin dediyi kimi, “Homo sapiens, gələcəyin yırtıcısıdır”.
Keçmişdə, sivilizasiyalar öz iştahasını xəsisliyin, bacarıqsız təsərrüfat işlərinin və resursların istismarı hesabına təmin etdiyi zamanda, insan varlıqları yeni torpaqlar qarət etmək üçün köç edirdilər. Amma artıq oyun bitmişdir. Daha köç etməyə yer yoxdur. Planetin yarısını tutmuş sənaye ölkələri planetin digər yarısında sahiblik etməyə davam edirlər. Ağılsızlığımızın ucbatından biz təbii kapitalımızı tükətmişik , hər şeydən əvvəl mədən yanacağını, və Yer kürəsini tullantılarla zəhərləyib və insanın öz həyatı asılı olan ekosistemi dağıdaraq istehlak eyş-işrətinə uymuşuq.Əgər siz sənaye elitasına aidsizsə, bu yaxşı gecədir. Amma kifayət qədər axmaq gecədir.
Bu dəfə kollaps qlobal olacaq. Birlikdə uçuruma yıxılacağıq. Və onu dayandırmaq üçün artıq gecdir. 10 000 il uzunluğunda oturaq həyatın sınağı müvəffəqiyyətsizliklə bitdi. Bütün canlı məxluqları ilə birlikdə Yer kürəsinə sahib olduğunu təsəvvür edən insanlıq tarazlığın qorunmasının, öz ehtiyaclarının məhdudlaşdırmasının və təvazökarlığının vacibliyi haqqında dərs alacaq. Məlumdur ki, insan abidələrinin yaşı 5 000 ildən çox deyil."Sivilizasiya",Ronald Rayt "İnkişafın qısa tarixi," kitabında qeyd edir, " 2,5 milyon il içərisindən- bizim əcdadlarımızın ilk daş yonduqları zamandan -cəmi 0.2 % zaman tutur. " Əlvida Paris,əlvida Nyu-York,əlvida Tokio. Sürfələrin və köklərin axtarışlar şimal enliklərində sağ qalma şərti olan mövcudluğun yeni mərhələsinə xoş gəlmisiniz.
Biz həmişə özümüzü rasional varlıq hesab etmişik. Bəs neft,qaz və kömür şirkətləri,plastmas istehsalçıları,avtomobil sənayesi, hərbi istehsalat və sənaye dünyasının liderləri bizi kəsməyə aparana qədər qoyun kimi oturmaq və gözləmək rasinaollıqdır? Bu gün dərin iqlim dəyişikliklərinin qarşısının alınması üçün artıq çox gecdir. Amma oda yağ tökmək nəyə lazım? Niyə gəlirlərə tamahkar olan elitanın bizim ölümümüzü sürətləndirməsinə icazə verək? Niyə cəlladlar tərəfindən boynumuza bağlanmış qanunlara tabe olaq?
Hər yeni gün kədərli xəbərlər gətirir. Arktika buzlarının sürətlə əriməsi bildirir ki, bir neçə onillik ərzində buzlaqlar tamamilə yox olacaq. Açıq su sahələri qlobal istiləşməni əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirərək daha çox gün radiasiyası udacaqlar. Sibirdə daimi buzlaqlar yox olacaq, bundan sonra azad olmuş metan alova bürünəcək. Qrenlandiyanın və Himalayın buzlaqları əriyəcək. NASA –nın alim-iqlimşünası Cey Svalli 2007-ci il dekabrda bildirmişdi: "Qlobal istiləşmə nöqteyi-nəzərindən Arktikanı həmişə şaxtada bülbüllə müqayisə edirdilər. Bu gün bülbül ölüdür. Şaxtadan çıxmaq vaxtıdır."
Amma reallıq heç vaxt insan ağılsızlığı üçün maneə olmamışdır. Parnik qazları Svallinin bəyanatından bu vaxta kimi yığılmağa davam edirdi. Mədən yanacağının yandırılmasından karbonun 4-oksidin (CO2) qlobal tullantıları 2000-ci ildən başlayaraq ildə 3 % artır. Bu templə illik tullantıların miqdarı hər 25 ildən bir ikiqat artacaq. NASA Qoddar institutunun rəhbəri və iqlim sahəsində əsas dünya ekspertlərindən biri olan Ceyms Xansen xəbərdarlıq edir ki,planetin belə rejimlə qızması "birbaşa qlobal fəlakətə aparır". Xansenin qiymətləndirilmələrinə görə atmosferdə CO2-in təhlükəsiz səviyyəsi 350(ppm)-i ötməməlidir. CO2-in hazırki səviyyəsi 385 ppm-ə bərabərdir və artmağa davam edir. Onun təcili dayandırılmaması dəhşətli nəticələrə zəmanət verir.
3 milyon il uzunluğunda təbii karbon dövrü atmosferdə karbon qazının miqdarının 300 ppm ətrafında, planetdə həyatın müxtəlifliyini şərtləndirən səviyyədə qalmasını təmin etdi. Korporativ elitanın,ən azı qlobal istiləşmənin reallığını anlayanların, bu gün inkişaf etdirdiyi ideya 350 ppm səviyyəsinin yuxarı qaldırılmasından, sonra isə tullantıların kəskin ixtisarı yolu ilə yenidən təhlükəsiz iqlim səviyyəsinə qayıtmaqdan ibarətdir. Bu nəzəriyyə, əlbəttə, xüsusi olaraq hal-hazırda nəsə etməli olan elitanı məsuliyyətdən azad etmək üçün hazırlanmışdır. Amma Klyav Hamiltonun "Canlılar üzrə Rekviyem: niyə biz iqlim dəyişiklikləri haqqında həqiqəti bilmək istəmirik?" kitabında qeyd etdiyi kimi: " Əgər karbon 4-oksidinin konsentrasiyası 550 ppm-ə çatarsa, hansı ki, sonra tullantılar sıfıra qədər düşəcək, qlobal temperatur hələ daha yüz il artmağa davam edəcək."
Görünür son xilas olmaq imkanı Kopenhagen idi. Barak Obama və sənaye ölkələrinin digər liderləri bu şansı bizdən aldılar. Dramatik iqlim dəyişikliyi prosesi başlandı. Onun nə qədər dağıdıcı olacağını yalnız tapmaca kimi tapmaq qalır. Klimatoloqlar xəbərdarlıq edirlər ki, iqlim dəyişikliklərinin mexanikası tezliklə domino effekti yaradacaq, hansı ki, bundan sonra yenidən tarazlıq vəziyyətinə nail olana kimi min illər boyunca Yer kürəsi xaos vəziyyətinə girəcək. Hamilton yazır,"İnsanlar sağ qalacaq ya yox, bunu demək çətindir,"."Bir şey aydındır: bizim sayımız olduqca azalacaq."
Biz illüziyanın qulu olmuşuq ki, öz ətrafımızı dəyişdirə və nəzarət edə bilərik, insan ixtiraçılığı inkişafın zəruriliyini təmin edəcək və bizim sekulyar Tanrımız – elm - bizi xilas edəcək. "Bizim üçün sərhəd olmamasına sərxoşedici inam ən ali gücə ,Yer kürəsinə dirəndi," Hamilton yazır. "Amansızcasına yaxınlaşan iqlim dəyişiklikləri bizim texnologiya təkəbbürümüzə, bizim ağıla inamımıza və bütün müasir layihələrimizə meydan oxuyur. Yer kürəsi tezliklə nümayiş etdirəcək ki, onu əhliləşdirmək olmaz, insanın hər şeyi əlinə almaq cəhdləri isə sadəcə yatmış əjdahanı oyadacaq."
Qəbul etmək lazımdır: biz dəhşətli siyasi həqiqətlə rastlaşmışıq. Hakimiyyətə sahib olanlar insanları və ekosistemi xilas etməyəcəklər. Planetin və insan sivilizasiyasının taleyi ilə bağlı qərarlar BP-nin rəhbəri Toni Xeyuord kimi mənəvi və intellektual eybəcərlərin əlindədir. Bu siyasi və korporativ sahibkarlar insan həyatı hesabına qorxaq şəkildə sərvət yığmağı rəhbər tuturlar. Onlar Meksika körfəzində belə davranırlar. Onlar ixracat sənayesinin çiçəkləndiyi cənubi Çin əyaləti olan Quandunda belə hərəkət edirlər . Dünya bazarlarını ucuz mallarla doldurmaq məqsədi ilə Çinin totalitar kapitalizmə transformasiyası karbon 4-oksid tullantılarının miqdarının dramatik şəkildə artmasına öz töhfəsini verir , həm də Çində bu tullantıların miqdarı 2030-cu ilə kimi 5 milyard tondan 12 milyard tona qədər, ikiqat artacaq.
Korporasiyalar tərəfindən planetin dağıdılması insan varlıqlarının məhvi ilə müşayət olunur. Quandunda fabriklərdə biz düşmənlərimizin əsl üzünü görürük. Sosioloq Çin Kvan Lin o haqda danışır ki, "şeytan dəyirmanları" Çinin sənaye cəhətdən daha irəli olan cənubunda "elə öldürücü sürətlə fırlanır ki, hər gün işçilərin fiziki və psixi güclərinin davamlılığı yoxlanılır".Bəzi işçilərin iş günü 14 saatdan 16 saata qədər təşkil edir, onlar bütün ayı istirahət günlərisiz işləməyə məcbur edilirlər. Bu fabriklərdə işçinin aya 400 saat və daha artıq işləməsi normal hesab edilir, xüsusən geyim sənayesində. Li qeyd edir ki, işçilərin əksəriyyəti kiçik maaşla və qanunsuz işdən azad edilməklə barışırlar. Onları tez-tez təhqir edirlər, işdə aldıqları bədən xəsarətləri,şikəstlik üçün kompensasiya almırlar. Təkcə Şenzen şəhərində hər il iş gərginliyindən onlarla işçi ölür. Linin sözlərinə görə, iş şərtləri "marksizmdə istismar və yadlaşma anlayışlarından daha pisdir." Linin “Qanuna əlehinə: Çin sənaye və turizm zonalarında işçi etirazları” kitabında sitat gətirdiyi, 2003-cü ildə rəsmi Çin xəbər agentliyi tərəfindən dərc edilmiş tədqiqat göstərdi ki, dörd işçi-miqrantdan üçünün maaş almasıyla bağlı problemləri var. Hər il yüzlərlə işçi onların maaşı ödənməzsə, intihar etməklə hədələyir. O yazır :" Əgər əmək müqabilində pul alınması – kapitalist ictimai münasibətlərinin fundamental əlamətidirsə, onda, sərt desək, əksər çinlilər hətta işçi statusuna malik deyillər".
Bu gün bu korporasiyaların liderləri bizim talemizi müəyyən edirlər. Onlar xeyirxahlığın və rəhmin nə olduğunu bilmirlər. Onların hüquqşünasları onların özlərinə rahat qanunlara təsir edirlər. “Public relations” la məşğul olan firmaları KİV tərəfindən yayılan təbliğatlar uydururlar. Onların pulu seçki prosesini idarə edir. Onların xəsisliyi işçiləri qlobal qullara, planeti boş məkana çevirir.
İqlim dəyişikliklərinin kəskinləşməsi şəraitində biz seçimlə rastlaşacağıq: ya onların qaydalarına tabe olmağa davam etmək, ya da ayağa qalxmaq. Kimlər ki, ağzına kimi doldurulmuş Çin fabriklərində insanları ölənə kimi istismar edir və ya Meksika körfəzini ölü zonaya çevirir – bizim düşmənlərimizdir. Onlar ölüm sisteminə xidmət edirlər. Onları islah etmək və onlara etibar etmək olmaz.
İqlim böhranı – siyasi böhrandır. Biz ya ənənəvi siyasəti və qanunları ilə birlikdə korporativ elitanı rədd edəcəyik, ya da bizi "əldə edəcəklər". Zaman bizim tərəfimizdə deyil. Biz nə qədər çox gözləyiriksə, sonumuz o qədər daha tez yaxınlaşır. Gələcək öz-özünə, bizsiz də gələcək. Bizim mənəvi vəzifəmiz hakimiyyət strukturları qarşısında deyil, ilk olaraq həyat strukturları qarşısındadır.
Tərcümə Günel Muradova
Keçmişdə, sivilizasiyalar öz iştahasını xəsisliyin, bacarıqsız təsərrüfat işlərinin və resursların istismarı hesabına təmin etdiyi zamanda, insan varlıqları yeni torpaqlar qarət etmək üçün köç edirdilər. Amma artıq oyun bitmişdir. Daha köç etməyə yer yoxdur. Planetin yarısını tutmuş sənaye ölkələri planetin digər yarısında sahiblik etməyə davam edirlər. Ağılsızlığımızın ucbatından biz təbii kapitalımızı tükətmişik , hər şeydən əvvəl mədən yanacağını, və Yer kürəsini tullantılarla zəhərləyib və insanın öz həyatı asılı olan ekosistemi dağıdaraq istehlak eyş-işrətinə uymuşuq.Əgər siz sənaye elitasına aidsizsə, bu yaxşı gecədir. Amma kifayət qədər axmaq gecədir.
Bu dəfə kollaps qlobal olacaq. Birlikdə uçuruma yıxılacağıq. Və onu dayandırmaq üçün artıq gecdir. 10 000 il uzunluğunda oturaq həyatın sınağı müvəffəqiyyətsizliklə bitdi. Bütün canlı məxluqları ilə birlikdə Yer kürəsinə sahib olduğunu təsəvvür edən insanlıq tarazlığın qorunmasının, öz ehtiyaclarının məhdudlaşdırmasının və təvazökarlığının vacibliyi haqqında dərs alacaq. Məlumdur ki, insan abidələrinin yaşı 5 000 ildən çox deyil."Sivilizasiya",Ronald Rayt "İnkişafın qısa tarixi," kitabında qeyd edir, " 2,5 milyon il içərisindən- bizim əcdadlarımızın ilk daş yonduqları zamandan -cəmi 0.2 % zaman tutur. " Əlvida Paris,əlvida Nyu-York,əlvida Tokio. Sürfələrin və köklərin axtarışlar şimal enliklərində sağ qalma şərti olan mövcudluğun yeni mərhələsinə xoş gəlmisiniz.
Biz həmişə özümüzü rasional varlıq hesab etmişik. Bəs neft,qaz və kömür şirkətləri,plastmas istehsalçıları,avtomobil sənayesi, hərbi istehsalat və sənaye dünyasının liderləri bizi kəsməyə aparana qədər qoyun kimi oturmaq və gözləmək rasinaollıqdır? Bu gün dərin iqlim dəyişikliklərinin qarşısının alınması üçün artıq çox gecdir. Amma oda yağ tökmək nəyə lazım? Niyə gəlirlərə tamahkar olan elitanın bizim ölümümüzü sürətləndirməsinə icazə verək? Niyə cəlladlar tərəfindən boynumuza bağlanmış qanunlara tabe olaq?
Hər yeni gün kədərli xəbərlər gətirir. Arktika buzlarının sürətlə əriməsi bildirir ki, bir neçə onillik ərzində buzlaqlar tamamilə yox olacaq. Açıq su sahələri qlobal istiləşməni əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirərək daha çox gün radiasiyası udacaqlar. Sibirdə daimi buzlaqlar yox olacaq, bundan sonra azad olmuş metan alova bürünəcək. Qrenlandiyanın və Himalayın buzlaqları əriyəcək. NASA –nın alim-iqlimşünası Cey Svalli 2007-ci il dekabrda bildirmişdi: "Qlobal istiləşmə nöqteyi-nəzərindən Arktikanı həmişə şaxtada bülbüllə müqayisə edirdilər. Bu gün bülbül ölüdür. Şaxtadan çıxmaq vaxtıdır."
Amma reallıq heç vaxt insan ağılsızlığı üçün maneə olmamışdır. Parnik qazları Svallinin bəyanatından bu vaxta kimi yığılmağa davam edirdi. Mədən yanacağının yandırılmasından karbonun 4-oksidin (CO2) qlobal tullantıları 2000-ci ildən başlayaraq ildə 3 % artır. Bu templə illik tullantıların miqdarı hər 25 ildən bir ikiqat artacaq. NASA Qoddar institutunun rəhbəri və iqlim sahəsində əsas dünya ekspertlərindən biri olan Ceyms Xansen xəbərdarlıq edir ki,planetin belə rejimlə qızması "birbaşa qlobal fəlakətə aparır". Xansenin qiymətləndirilmələrinə görə atmosferdə CO2-in təhlükəsiz səviyyəsi 350(ppm)-i ötməməlidir. CO2-in hazırki səviyyəsi 385 ppm-ə bərabərdir və artmağa davam edir. Onun təcili dayandırılmaması dəhşətli nəticələrə zəmanət verir.
3 milyon il uzunluğunda təbii karbon dövrü atmosferdə karbon qazının miqdarının 300 ppm ətrafında, planetdə həyatın müxtəlifliyini şərtləndirən səviyyədə qalmasını təmin etdi. Korporativ elitanın,ən azı qlobal istiləşmənin reallığını anlayanların, bu gün inkişaf etdirdiyi ideya 350 ppm səviyyəsinin yuxarı qaldırılmasından, sonra isə tullantıların kəskin ixtisarı yolu ilə yenidən təhlükəsiz iqlim səviyyəsinə qayıtmaqdan ibarətdir. Bu nəzəriyyə, əlbəttə, xüsusi olaraq hal-hazırda nəsə etməli olan elitanı məsuliyyətdən azad etmək üçün hazırlanmışdır. Amma Klyav Hamiltonun "Canlılar üzrə Rekviyem: niyə biz iqlim dəyişiklikləri haqqında həqiqəti bilmək istəmirik?" kitabında qeyd etdiyi kimi: " Əgər karbon 4-oksidinin konsentrasiyası 550 ppm-ə çatarsa, hansı ki, sonra tullantılar sıfıra qədər düşəcək, qlobal temperatur hələ daha yüz il artmağa davam edəcək."
Görünür son xilas olmaq imkanı Kopenhagen idi. Barak Obama və sənaye ölkələrinin digər liderləri bu şansı bizdən aldılar. Dramatik iqlim dəyişikliyi prosesi başlandı. Onun nə qədər dağıdıcı olacağını yalnız tapmaca kimi tapmaq qalır. Klimatoloqlar xəbərdarlıq edirlər ki, iqlim dəyişikliklərinin mexanikası tezliklə domino effekti yaradacaq, hansı ki, bundan sonra yenidən tarazlıq vəziyyətinə nail olana kimi min illər boyunca Yer kürəsi xaos vəziyyətinə girəcək. Hamilton yazır,"İnsanlar sağ qalacaq ya yox, bunu demək çətindir,"."Bir şey aydındır: bizim sayımız olduqca azalacaq."
Biz illüziyanın qulu olmuşuq ki, öz ətrafımızı dəyişdirə və nəzarət edə bilərik, insan ixtiraçılığı inkişafın zəruriliyini təmin edəcək və bizim sekulyar Tanrımız – elm - bizi xilas edəcək. "Bizim üçün sərhəd olmamasına sərxoşedici inam ən ali gücə ,Yer kürəsinə dirəndi," Hamilton yazır. "Amansızcasına yaxınlaşan iqlim dəyişiklikləri bizim texnologiya təkəbbürümüzə, bizim ağıla inamımıza və bütün müasir layihələrimizə meydan oxuyur. Yer kürəsi tezliklə nümayiş etdirəcək ki, onu əhliləşdirmək olmaz, insanın hər şeyi əlinə almaq cəhdləri isə sadəcə yatmış əjdahanı oyadacaq."
Qəbul etmək lazımdır: biz dəhşətli siyasi həqiqətlə rastlaşmışıq. Hakimiyyətə sahib olanlar insanları və ekosistemi xilas etməyəcəklər. Planetin və insan sivilizasiyasının taleyi ilə bağlı qərarlar BP-nin rəhbəri Toni Xeyuord kimi mənəvi və intellektual eybəcərlərin əlindədir. Bu siyasi və korporativ sahibkarlar insan həyatı hesabına qorxaq şəkildə sərvət yığmağı rəhbər tuturlar. Onlar Meksika körfəzində belə davranırlar. Onlar ixracat sənayesinin çiçəkləndiyi cənubi Çin əyaləti olan Quandunda belə hərəkət edirlər . Dünya bazarlarını ucuz mallarla doldurmaq məqsədi ilə Çinin totalitar kapitalizmə transformasiyası karbon 4-oksid tullantılarının miqdarının dramatik şəkildə artmasına öz töhfəsini verir , həm də Çində bu tullantıların miqdarı 2030-cu ilə kimi 5 milyard tondan 12 milyard tona qədər, ikiqat artacaq.
Korporasiyalar tərəfindən planetin dağıdılması insan varlıqlarının məhvi ilə müşayət olunur. Quandunda fabriklərdə biz düşmənlərimizin əsl üzünü görürük. Sosioloq Çin Kvan Lin o haqda danışır ki, "şeytan dəyirmanları" Çinin sənaye cəhətdən daha irəli olan cənubunda "elə öldürücü sürətlə fırlanır ki, hər gün işçilərin fiziki və psixi güclərinin davamlılığı yoxlanılır".Bəzi işçilərin iş günü 14 saatdan 16 saata qədər təşkil edir, onlar bütün ayı istirahət günlərisiz işləməyə məcbur edilirlər. Bu fabriklərdə işçinin aya 400 saat və daha artıq işləməsi normal hesab edilir, xüsusən geyim sənayesində. Li qeyd edir ki, işçilərin əksəriyyəti kiçik maaşla və qanunsuz işdən azad edilməklə barışırlar. Onları tez-tez təhqir edirlər, işdə aldıqları bədən xəsarətləri,şikəstlik üçün kompensasiya almırlar. Təkcə Şenzen şəhərində hər il iş gərginliyindən onlarla işçi ölür. Linin sözlərinə görə, iş şərtləri "marksizmdə istismar və yadlaşma anlayışlarından daha pisdir." Linin “Qanuna əlehinə: Çin sənaye və turizm zonalarında işçi etirazları” kitabında sitat gətirdiyi, 2003-cü ildə rəsmi Çin xəbər agentliyi tərəfindən dərc edilmiş tədqiqat göstərdi ki, dörd işçi-miqrantdan üçünün maaş almasıyla bağlı problemləri var. Hər il yüzlərlə işçi onların maaşı ödənməzsə, intihar etməklə hədələyir. O yazır :" Əgər əmək müqabilində pul alınması – kapitalist ictimai münasibətlərinin fundamental əlamətidirsə, onda, sərt desək, əksər çinlilər hətta işçi statusuna malik deyillər".
Bu gün bu korporasiyaların liderləri bizim talemizi müəyyən edirlər. Onlar xeyirxahlığın və rəhmin nə olduğunu bilmirlər. Onların hüquqşünasları onların özlərinə rahat qanunlara təsir edirlər. “Public relations” la məşğul olan firmaları KİV tərəfindən yayılan təbliğatlar uydururlar. Onların pulu seçki prosesini idarə edir. Onların xəsisliyi işçiləri qlobal qullara, planeti boş məkana çevirir.
İqlim dəyişikliklərinin kəskinləşməsi şəraitində biz seçimlə rastlaşacağıq: ya onların qaydalarına tabe olmağa davam etmək, ya da ayağa qalxmaq. Kimlər ki, ağzına kimi doldurulmuş Çin fabriklərində insanları ölənə kimi istismar edir və ya Meksika körfəzini ölü zonaya çevirir – bizim düşmənlərimizdir. Onlar ölüm sisteminə xidmət edirlər. Onları islah etmək və onlara etibar etmək olmaz.
İqlim böhranı – siyasi böhrandır. Biz ya ənənəvi siyasəti və qanunları ilə birlikdə korporativ elitanı rədd edəcəyik, ya da bizi "əldə edəcəklər". Zaman bizim tərəfimizdə deyil. Biz nə qədər çox gözləyiriksə, sonumuz o qədər daha tez yaxınlaşır. Gələcək öz-özünə, bizsiz də gələcək. Bizim mənəvi vəzifəmiz hakimiyyət strukturları qarşısında deyil, ilk olaraq həyat strukturları qarşısındadır.
Tərcümə Günel Muradova
Комментариев нет:
Отправить комментарий