Din Rid. Amerikalının A.Soljenicsinə açıq məktubu

Mən bir amerika aktyoru kimi sizin bütün dünyada kapitalist mətbuatı tərəfindən nəşr olunan bəzi ittihamlarınıza cavab verməliyəm. Mənim fikrimcə, onlar yalançı ittihamlardır və dünya xalqları onların niyə yalançı olmasını bilməlidirlər.

Siz Sovet İttifaqını “ nifrətlə və ədalətsizliklə yoluxmuş olduqca xəstə cəmiyyət” kimi damğalamısız. Siz deyirsiz ki, Sovet hökuməti “düşmənlərsiz yaşaya bilməzdi və bütün atmosfer nifrətlə, hətta irqi nifrət qarşısında belə dayanmayan nifrətlə dolub”. Siz yəqin ki, mənim ölkəm haqda danışırsız, öz ölkəniz haqda deyil! Axı öz iqtisadiyyatına hərəkət etmək, diktatorlarımıza, hərbi-sənaye komplekslərimizə Vyetnam xalqının, bizim öz əsgərlərimizin və dünyanın bütün azadlıq sevər xalqlarının  qanı bahasına  daha çox zənginlik və hakimiyət əldə etmək imkanı vermək üçün müharibə aparan və mümkün müharibələrlə gərgin vəziyyət yaradan məhz Amerikadır, Sovet İttifaqı deyil! Xəstə cəmiyyət mənim vətənimdədir, sizin vətəninizdə yox, cənab Soljenicsin!

Bəşəriyyət tarixinin indiyə kimi tanıdığı ən zorakı cəmiyyətə çevrilən məhz Amerikadır, Sovet İttifaqı deyil.  Nəhəng korporasiyalardan çox mafiyanın ən çox iqtisadi hakimiyyətə sahib olduğu  Amerikada, və harada ki, vətəndaşlarımız cinayətkar  hücumlara  məruz qalmaq qorxusundan  gecələr küçədə gəzə bilmirlər. Axı məhz Birləşmiş Ştatlarda, Sovet İttifaqında deyil, öz vətəndaşlarımız 1900-ci ildən bəri birinci və ikinci dünya müharibələrindəki, həmçinin Koreyada və Vyetnamdakı döyüşlərdə ölən amerika əsgərlərindən daha çox insan öldürüblər! Bizim bəzi ədalətsizliklərimizə qarşı səs qaldırmağa özündə cəsarət tapan istənilən şəxsi və hər bir proqressiv lideri öldürməyi rahat hesab edən məhz bizim cəmiyyətdir. Xəstə cəmiyyət budur, cənab Soljenitcsin!

Sonra siz irqi nifrət haqqında danışırsız! İki yüzillik zaman boyunca yarımqul vəziyyətində saxlanılan neqrlərin ölümü hələ də Amerikada cəzasız qalır, Sovet İttifaqında deyil. Amerikada, Sovet İttifaqında deyil, polis araşdırmadan öz hüquqlarının müdafiəsinə qalxan istənilən və hər bir neqri döyür və həbs edir.

Sonra da deyirsiz ki, “söz azadlığı, sözün həqiqi və tam azadlığı – istənilən sağlam cəmiyyətin, həmçinin də bizim, ilkin şərti budur”. Bu fikirləri əzab çəkən, öz varlığı uğrunda mübarizə aparmalı olan və öz iradəsinin əksinə olaraq, yalnız ABŞ-ın hərbi yardımı sayəsində hakimiyyətə qalan diktator rejimlərin zülmü  altında yaşayan xalqların arasında yaymağa çalışın.

 Öz fikirləriniz haqda  o insanlara danışın ki, “sağlamlığı” yalnız bundan ibarətdir ki, həkimə vermək üçün pulu olmadığından  uşaqlarının yarısı doğum zamanı ölür və tibbi xidmətin olmaması üzündən bütün ömür boyu əzab çəkir. Bu haqda kapitalizm dünyasının insanlarına danışın, hansıların ki, “sağlamlığı” yalnız bundan ibarətdir ki, onlar bütün ömürlərini işsizlik qarşısında daimi qorxu ilə keçirirlər. Amerika neqrlərinə söyləyin, iki yüz illik  “amerikasayağı söz-azadlığı”ından sonra hələ də ABŞ-ın əksər rayonlarında neqri öldürməyin ayı ovu kimi bir şey olduğunu düşündükləri halda “sağlamlıq” və “ söz azadlığı” onların ağlarla bərabərlik uğrunda ədalətli mübarizəsində onlara nə qədər kömək edib!

Kapitalizm dünyasının zəhmətkeşlərinə “söz azadlığı sağlamlığın ilkin şərti kimi” xüsusunda ideyalarınızı söyləyin, əgər pul azlığına görə onların oğlanları və qızları məktəbdə öz zehni bacarıqlarını inkişaf etdirə bilmirlərsə, buna görə də heç vaxt oxumağı öyrənə bilməyəcəklər!  Yer kürəsinin əhalisinin böyük əksəriyyəti hələ də sözü üzündən oxumaq imkanı haqda danışdığı halda siz  söz azadlığından danışırsız!

Xeyr, cənab Soljenicsin, sizin söz azadlığı sağlamlığın ilkin şərti haqda tərifiniz doğru deyil. İlkin şərt vətəndaşlarının oxuya, yaza, işləyə və birlikdə sülh şəraitində yaşaya bilməsi üçün ölkəni əxlaqı, zehni, mənəvi və fiziki cəhətdən kifayət qədər sağlam etməkdən ibarətdir.

Xeyr, cənab Soljenicsin, mən sizin cəmiyyətin sağlamlığı haqda ilkin şərtinizi və xüsusilə sizin təyin etdiyiniz kimi və sizin kontekstdə qəbul etmirəm. Mənim özünün “söz azadlığı” ilə taninan ölkəm, - polisin dinc yürüş iştirakçılarına hücum etdiyi ölkədir. Mənim ölkəmdə dinc yürüşlərə icazə verilir, və eyni zamanda da davam edən müharibə vyetnam xalqının həyatına ölümcül təsir edir, çünki, nümayişlər, əlbəttə ki, hökumətin siyasətini zərrə qədər də olsa dəyişmir. Yəni həqiqətən düşünürsüz ki, mənim ölkəmi və dünyanın yarısını idarə edən hərbi-sənaye kompleksi “söz azadlığı”na can yandırır?!  Onun rəhbərləri başa düşürlər ki, onlar və yalnız onlar qərar qəbul etmək hökmünə sahibdirlər. Həqiqətən də, söz azadlığı sözdədir, əməldə deyil!

Siz həmçinin bəyan edirsiz ki, Sovet İttifaqı XX əsrlə ayaqlaşa bilmir. Əgər bu doğrudursa, yalnız ona görə ki, Sovet İttifaqı həmişə XX əsrdən yarım addım öndə gedir! Siz doğrudanmı öz xalqınıza bütün proqressiv xalqların başçısı və avanqardı rolundan imtina etməyi və Yer kürəsinin digər hissəsində, az qala feodal şəraitli  bir çox dövlətlərin ədalətsizliklə dolu atmosferində mövcud olan qeyri-insani və ağır şəraitə qayıtmağı təklif edirsiz?

Cənab Soljenicsin, məqalədə daha sonra deyilir ki, siz – “Sovet İttifaqının çox əziyyətlər çəkmiş  yazıçısısız”. Görünür, bu o deməkdir ki, siz əxlaqi və ictimai prinsiplərin  yoxluğundan əziyyət çəkirsiz və siz sakit gecə saatlarında özünüzlə tək qalan zaman vicdanınız sizə əzab verir.

Doğrudur ki, Sovet İttifaqının öz ədalətsizlikləri və çatışmazlıqları var, amma axı dünyada hər şey nisbidir. Sizin cəmiyyət prinsipdə və əməldə həqiqi sağlam və ədalətli cəmiyyətin yaranmasına can atır. Bizim cəmiyyətin qurulduğu prinsiplər qəddar, tamahkar və ədalətsiz olduğu halda, sizin cəmiyyətin qurulduğu prinsiplər – sağlamdırlar, təmiz və ədalətlidirlər. Görünür, həyatda səhvlər və bəzi ədalətsizliklər ola bilər, amma şübhəsizdir ki, ədalətli əsaslar üzərində qurulmuş cəmiyyət ədalətli cəmiyyətə çevrilmək üçün daha çox perspektivlərə malikdir, nəinki ədalətsizlik və insanın insan tərəfindən istismarı üzərində qurulan cəmiyyət. Mənim ölkəmin cəmiyyəti və hakimiyəti zamandan geridə qalıblar, çünki onların yeganə məqsədi bütan dünyada status-kvo saxlamağa çalışmaqdır. Məhz sizin ölkə insanlıq uğrunda proqressiv addımlar atmağa çalışır, və əgər o hər hansı bir şeydə mükəmməl deyilsə və bəzən  büdrəyirsə, biz bu çatışmazlıqlara görə bütün sistemi ittiham etməməliyik, onu cəsarətinə və yeni yollar açmaq cəhdlərinə görə alqışlamalıyıq.

Səmimi qəlbdən sizin, Din Rid

Огонек № 5 (2274), 1971-ci il.

Литературная газета № 5, 1971-ci il.

Tərcümə Azərbaycan Ekososialistlərinə məxsusdur