Dünyada bu gün və həmişə yeri görünən Stalinin vəfat etdiyi/öldürüldüyü gündür. Alman yazıçısıyla müsahibəsindən bir parçanı təqdim edirik. 

Feyxtvanqer. SSRİ-yə rəğbət göstərən insan kimi, görürəm və hiss edirəm ki, Sizə qarşı olan sevgi və hörmət hissi tamamilə səmimi və sadədir. Sizi məhz bu cür sevdiklərinə və sizə hörmət etdiklərinə görə Sizin xaricdəki bəzi dostlarınızı narahat edən bu heyranlıq təzahürlərinə öz sözünüzlə son qoya bilməzsiz?

Stalin. Mən bir neçə dəfə etməyə çalışmışam. Amma heç nə alınmır. Onlara bunun yaxşı, gərək olmadığını söyləyirsən. İnsanlar düşünürlər ki, bunu yalançı təvazökarlıqdan söyləyirəm.
Mənim 55 illiyim münasibətilə şənlik etmək istəyirdilər. Mən bunu ÜKP (b) MK-i vasitəsilə qadağan etdim. Şikayətər daxil olmağa başladı ki, məsələ məndə deyil, onların şənlik etməsinə, öz hisslərini ifadə etmələrinə mane oluram. Digərləri söyləyirdilər ki, mən sınıram. Bu heyranlıq ifadələrinə necə qadağa qoymaq olar? Güclə olmaz. Fikir ifadəsi azadlığı var. Dostcasına xahiş etmək olar.
Məlumdur ki, bu mədəniyyətsizlik göstərməkdir. Vaxt keçdikcə bundan bezəcəklər. Sevincini ifadə etməyə mane olmaq çətindir. İşçilərə və kəndlilərə qarşı ciddi tədbirlər görmək yazıqdır.
Qələbələr çox böyükdür. Əvvəllər kapitalistlər və mülkədarlar demiurq (Platon fəlsəfəsində yaradan, tanrı – tərcümə qeydi) idilər, işçiləri və kəndliləri insan saymırdılar. İndi zəhmətkeşlər köləlikdən azad olub. Bu böyük qələbədir! Mülkədarlar və kapitalistlər qovulublar, işçilər və kəndlilər öz həyatlarının sahibidirlər. Yersiz sevincə qapılırlar.
Bizim xalq ümumi mədəniyyət sahəsində hələ geridədir, buna görə də heyranlıq ifadəsi bu cür alınır. Qanunla, qadağa ilə nəsə etmək olmaz. Bu halda gülməli vəziyyətə düşmək olar. Bu xaricdə bəzi insanları məyus edirsə, nə etmək olar?! Mədəniyyətə dərhal nail olmaq olmur. Bu sahədə çox şeylər edirik: misal üçün, təkcə 1935-36 cı illərdə şəhərlərdə iki mindən çox yeni məktəb inşa etmişik. Bütün yollarla mədəniliyi yüksəltməyə çalışırıq. Amma nəticə 5-6 ildən sonra özünü biruzə verəcək. Mədəni yüksəliş yavaş gedir. Heyranlıqlar coşğu ilə və yaxşı olmayan bir şəkildə artır.

Feyxtvanqer. Mən işçi və kəndli kütlələri tərəfindən olan sevgi və hörmət hissindən danışmıram, başqa hallardan danışıram. Sizin müxtəlif yerlərdə qoyulmuş büstləriniz yaxşı deyil, pis hazırlanıblar. Moskvanın planlaşdırılması sərgisində pis büst nəyə lazım, onsuz orada hər şeydən əvvəl Siz yada düşürsüz. Rembrantın böyük zövqlə açılmış sərgisində pis büst nəyə lazım?

Stalin. Sual qanunauyğundur. Mən geniş kütlələri nəzərdə tuturdum, müxtəlif müəssisələrdən olan bürokratları deyil. Bürokratlara gəldikdə, onların zövqsüz olduqlarını söyləmək olmaz. Onlar qorxurlar ki, əgər Stalinin büstü olmasa onları ya qazet, ya rəis tənqid edəcək, ya da sərgiyə gələn təəccüblənəcək. Bu karyera sahəsidir, bürokratların özünəməxsus “özünümüdafiə” formasıdır: heş kimin işi olmasın deyə Stalinin büstünü yerləşdirmək lazım.
Qalib gələn istənilən partiyaya yad elementlər, keryeraçılar yamanırlar. Onlar özlərini mimikriya prinsipi üzrə müdafiə etməyə çalışırlar – büstlər qoyurlar, özlərinin inanmadığı şüarlar yazırlar. Büstlərin pis keyfiyyətinə gəldikdə isə, bu yalnız qəsdən edilmir (bilirəm, belə də olur), həm də seçə bilməməkdən edilir. Mən, məsələn, 1 may nümayişində mənim və dostlarımın portretlərini görmüşəm: heç bilinmir nəyə oxşayırlar. İnsanlar sevinclə əllərində aparırlar və başa düşmürlər ki, portretlər heç nəyə yaramır. Göstəriş vermək olmaz ki, yaxşı büstlər qoysunlar – rədd olsun bu büstlər! Belə şeylərlə məşğul olmağa vaxt yoxdur, bizim başqa işlərimiz və qayğılarımız var, heç bu büstlərə baxmağa vaxt yoxdur. (Stalinin alman yazıçısı Lion Feyxtvanqerlə söhbətindən, 08 yanvar 1937-ci il)
Stalin. Mən bir neçə dəfə etməyə çalışmışam. Amma heç nə alınmır. Onlara bunun yaxşı, gərək olmadığını söyləyirsən. İnsanlar düşünürlər ki, bunu yalançı təvazökarlıqdan söyləyirəm.Mənim 55 illiyim münasibətilə şənlik etmək istəyirdilər. Mən bunu ÜKP (b) MK-i vasitəsilə qadağan etdim. Şikayətər daxil olmağa başladı ki, məsələ məndə deyil, onların şənlik etməsinə, öz hisslərini ifadə etmələrinə mane oluram. Digərləri söyləyirdilər ki, mən sınıram. Bu heyranlıq ifadələrinə necə qadağa qoymaq olar? Güclə olmaz. Fikir ifadəsi azadlığı var. Dostcasına xahiş etmək olar.Məlumdur ki, bu mədəniyyətsizlik göstərməkdir. Vaxt keçdikcə bundan bezəcəklər. Sevincini ifadə etməyə mane olmaq çətindir. İşçilərə və kəndlilərə qarşı ciddi tədbirlər görmək yazıqdır.Qələbələr çox böyükdür. Əvvəllər kapitalistlər və mülkədarlar demiurq (Platon fəlsəfəsində yaradan, tanrı – tərcümə qeydi) idilər, işçiləri və kəndliləri insan saymırdılar. İndi zəhmətkeşlər köləlikdən azad olub. Bu böyük qələbədir! Mülkədarlar və kapitalistlər qovulublar, işçilər və kəndlilər öz həyatlarının sahibidirlər. Yersiz sevincə qapılırlar.Bizim xalq ümumi mədəniyyət sahəsində hələ geridədir, buna görə də heyranlıq ifadəsi bu cür alınır. Qanunla, qadağa ilə nəsə etmək olmaz. Bu halda gülməli vəziyyətə düşmək olar. Bu xaricdə bəzi insanları məyus edirsə, nə etmək olar?! Mədəniyyətə dərhal nail olmaq olmur. Bu sahədə çox şeylər edirik: misal üçün, təkcə 1935-36 cı illərdə şəhərlərdə iki mindən çox yeni məktəb inşa etmişik. Bütün yollarla mədəniliyi yüksəltməyə çalışırıq. Amma nəticə 5-6 ildən sonra özünü biruzə verəcək. Mədəni yüksəliş yavaş gedir. Heyranlıqlar coşğu ilə və yaxşı olmayan bir şəkildə artır.
Feyxtvanqer. Mən işçi və kəndli kütlələri tərəfindən olan sevgi və hörmət hissindən danışmıram, başqa hallardan danışıram. Sizin müxtəlif yerlərdə qoyulmuş büstləriniz yaxşı deyil, pis hazırlanıblar. Moskvanın planlaşdırılması sərgisində pis büst nəyə lazım, onsuz orada hər şeydən əvvəl Siz yada düşürsüz. Rembrantın böyük zövqlə açılmış sərgisində pis büst nəyə lazım?
Stalin. Sual qanunauyğundur. Mən geniş kütlələri nəzərdə tuturdum, müxtəlif müəssisələrdən olan bürokratları deyil. Bürokratlara gəldikdə, onların zövqsüz olduqlarını söyləmək olmaz. Onlar qorxurlar ki, əgər Stalinin büstü olmasa onları ya qazet, ya rəis tənqid edəcək, ya da sərgiyə gələn təəccüblənəcək. Bu karyera sahəsidir, bürokratların özünəməxsus “özünümüdafiə” formasıdır: heş kimin işi olmasın deyə Stalinin büstünü yerləşdirmək lazım.Qalib gələn istənilən partiyaya yad elementlər, keryeraçılar yamanırlar. Onlar özlərini mimikriya prinsipi üzrə müdafiə etməyə çalışırlar – büstlər qoyurlar, özlərinin inanmadığı şüarlar yazırlar. Büstlərin pis keyfiyyətinə gəldikdə isə, bu yalnız qəsdən edilmir (bilirəm, belə də olur), həm də seçə bilməməkdən edilir. Mən, məsələn, 1 may nümayişində mənim və dostlarımın portretlərini görmüşəm: heç bilinmir nəyə oxşayırlar. İnsanlar sevinclə əllərində aparırlar və başa düşmürlər ki, portretlər heç nəyə yaramır. Göstəriş vermək olmaz ki, yaxşı büstlər qoysunlar – rədd olsun bu büstlər! Belə şeylərlə məşğul olmağa vaxt yoxdur, bizim başqa işlərimiz və qayğılarımız var, heç bu büstlərə baxmağa vaxt yoxdur. (Stalinin alman yazıçısı Lion Feyxtvanqerlə söhbətindən, 08 yanvar 1937-ci il)