Solovkidə olan konslaqer haqqında

30 oktyabrda, siyasi repressiya qurbanlarının xatirə günündə liberallar “slovecski məzarının” üstünə gül aparırlar. Ona görə ki, Solovetski adaları bir növ “kommunist QULAQ-ının” simvoluna çevrilmişdir. SLON abbreviaturası onlarda əsmə doğurur. Amma bəla budur ki, bizim liberallar tənbəldirlər və hər şeyə maraq göstərən deyillər. Onlar tarixi pis bilirlər. Yoxsa onlar öz tədbirləri üçün hər hansı bir başqa simvol seçərdilər.
Tarixi həqiqət bundan ibarətdir ki, Solovki adalarındakı düşərgəni 20-ci əsrdə ağlar salmışdılar. Məhz, 3 fevral 1919-cu il tarixində “demokratik qərb dövlətlərinin” dəstəklədiyi Miller-Çaykovski hökuməti belə bir qərar qəbul etdi ki, bu qərara əsasən “iştirakı zərərli olan” vətəndaşlar “məhkəməsiz qaydada  əsl qətnamənin 4-cü bəndində göstərildiyi yerlərə həbs və sürgün oluna bilərlər”. Qeyd edilmiş bənddə deyilirdi: “Sürgün yeri Solovetski monastr və ya Solovetski adalar qrupuna daxil olan adalardan biri təyin olunur...” Vətəndaş müharibəsinin tarixçi tədqiqatçısı P.A.Qolub yazdığı kimi, “ağ rejimin Şimaldakı başçıları – Çaykovskiy, Miller, Muruşevskiy və digərləri, artıq mühacirətə olduqlarından əksinqilabçıların Solovkiyə sürgün edilməsinə görə bolşevikləri qaralamaqdan yorulmurdular. Bununla belə, hamısı birlikdə yaddaş pozğunluğu nümayiş etdirirdilər: Solovkiyə gedən yolu məhz onlar özləri döşəmişdilər.”

Bir sözlə, Solovkidən başqa Şimal ərazisinin “demokratik hökumətinin” öz siyasi rəqiblərini ilk dəfə məhz özlərinin sürgün etdikləri digər yerləri də vardı: Mudyunq və İokanqa adaları.

“Hərbi əsir adlandırılan insanlar son dərəcə aclıq vəziyyətində saxlanılırdılar: qundaqla kötəkləmə,karser və s. ilə cəzalandırılacaqların əvvəlcədən bilə-bilə ac itlər kimi həbsxana administrasiyasının gəmirdiyi sümüklərin üstünə hücum çəkirdilər. Dustaqların orqanizmi o dərəcədə aclıq vəziyyətinə salınmışdı ki, onların zəif küləkdən yerə yıxılmaları simulyasiya hesab edilirdi və buna görə də yazıqlar yenidən döyülürdülər... Mudyuqda dustaq olanların 50%-dən çoxu həyatını itirmişdi, çoxları dəli olmuşdu..” (Arxanqelsk həmkarlar şurasının ərizəsidən, avqust 1919-cu il)

Bu isə İokanqa haqqındadır: “ Həbsxanada vəhşi işgəncələr tətbiq edilirdi: közərdilmiş dəmirlər yandırırdılar, diri-diri torpağa basdırırdılar. Dəmir qandallardan da geniş istifadə olunurdu. Dustaqlar qrup halında və ya tək-tək qaçmağa çalışırdılar, amma onları tutub güllələyirdilər.. Şimal hissəsinin dağılmasından sonra İokanqa Deputatlar Sovetinin hazırladığı anket göstərir ki, İokanqa divarları arxasında olan 1200 məhbusdan cəmi 20 nəfəri kommunist partiyasının üzvü olub, qalanları partiyasız olublar. Minlərlə insan həbsxanada ölmüşdü.”

 Slovecskiy düşərgəsinin əsl yaradıcılarının fəaliyyətinin yekun nəticəsi budur: “ Şimal Vətəndaş müharibəsi tədqiqatçılarının natamam hesablamalarına görə, həbsxanalardan, konslaqerlərdən və katorqalardan təxminən 52000 insan keçmişdi, yəni, bütün əhalinin 11%-ə qədəri. Hökumətin rəsmi məlumatlarına əsasən, hərbi məhkəmələrin qərarı ilə təxminən 4000 insan güllələnmişdi” (P.Qolub. Rusiyanin Şimalında “Ağ” terror”.

Bugün bunları kim xatırlayır? Təəssüf ki, heç kim.. “Slovecskiy məzarının” ətrafına toplananlardan bunu gözləmək sadəlöhvlükdür.

Bu yaxınlarda Kem-də olmuşdum. Yerli partiya şöbəsinin katibi 1918-ci ildə sovet hökumətinin gənc tərəfdarlarının güllələndiyi kilsəni göstərdi. Sovetlər zamanı kilsəni təmir etməmişdilər, ona görə də həmin güllələrin izləri divarda görünürdü. Elə bu yaxınlarda. Amma “mənəvi dirçəliş” dövründə RPK (Rusiya Pravoslav kilsəsinin) çox olduğundan kilsəni təmir etdilər. Daha divarlarda heç bir iz qalmayıb. Ona görə də Solovkiyə gedərkən Kem-dən keçən turistlər restavrasiya olunmuş kilsədə “bolşevik terrorunun qurbanlarının” ruhu üçün rahatca dua oxuya bilərlər.

Və ya həmişə çəkdiyim daha bir misal.. Mənim doğma Olonecs rayonumda, o vaxtlar qəza idi, 1919-cu ildə ağlar yaşayış məntəqəsini tutmaqla kommunistləri və onlara can yandıranları yerindəcə güllələyirdilər. Təkcə həmin qəzada ağlar tərəfindən 150-dən artıq (digər məlumatlara görə-286) kommunist, müəllim,həmçinin Sovet hökuməti ilə əməkdaşlıqda şübhəli bilinən kəndli güllələnmişdi. Müqayisə etmək çətindir, amma yenə də - 1930-cu ildə Olonecs rayonunda qanunsuz olaraq 155 insan sürgün olunmuşdu.

Rusiyanın digər regionlarında baş vermiş Ağ terrorun tarixi haqda yaxşı bilmirəm, amma Sibirdəki amerika hərbi ordusuna rəhbərlik edən general U.Qrevsin sözləri xrestomatikdir: “Şərqi Sibirdə dəhşətli qətllər törədilirdi, amma onlar həmişə düşünüldüyü kimi, bolşeviklər tərəfindən törədilmirdi. Şərqi Sibirdə bolşeviklər tərəfindən öldürülmüş hər insana anti-bolşeviklər tərəfindən öldürülən 100 insan düşdüyünü söyləsəm səhv etmərəm.”

Odur ki, siyasi repsessiya qurbanlarının xatirə gününü kim keçirməlidir?

Bəs sonra! – opponentlər mənə deyəcəklər, - siz də güllələyirdiz. Bəli, olmuşdu. Amma sonralar! Amma əvvəlcə belə idi ki, üsyanın yatırılmasından sonra bolşeviklər general Krasnovu sadəcə buraxmışdılar. Söz verdirərək ki, daha belə etməyəcək... Dünya tarixində başqa belə nümunə var ki, silahlı ələ keçirilmiş düşməni bax belə azad buraxsınlar? Uşaq kimi sadəlöhvsüz, həqiqi sözümdür! Yeri gəlmişkən, aydın məsələdir ki, Krasnov sözünün üstündə durmadı.

Amma mən əslində Krasnov haqda danışmıram, özümüzdən, hazırki sollardan,kommunistlərdən danışıram. Elə alınıb ki, biz az qala bizə yapışdırılmış damğa ilə barışmalı olmuşuq. Özümüzünkülər, daha çoxsaylı qurbanlar haqda unudaraq “Qırmızı terrora” görə özümüzü təmizə çıxarmağa başlayırıq. Niyə? Ən yaxşısı onlara öz əməllərini xatırladaq. Çünki, kommunizm hərəkatı bütün dünya tarixində həmişə ən humanist cərəyan kimi çıxış edib. Qeyri-mütəşəkkil zorakılıq qığılcımlarını söndürməyə çalışıb.Yalnız müdafiə olunmaq lazım olduqda... Hər kəs özünümüdafiə hüququna malikdir. Bundan başqa, sollar sərt tədbirlərə həmişə gec əl atıblar.

Və əgər miqyasdan danışsaq, bizim ölənlərin siyahısı hamısından çoxdur. Bu yaxınlarda Medvedev Stalinə qarşı çox ittiham edici bir şey söylədi. Amma ona qədər, Dmitriy Anatoleviç Finlandiyada olarkən Mannerqeymin məzarına gül dəstəsi qoydu.

Həmin Manerqeym ki, onun zamanında 1918-ci ildə Finlandiyada ağ terror qurbanlarının sayı 40 min insan hesablanmışdı. Natamam məlumatlara görə 10 min insan müharibə zamanı edam olunmuşdu. Ağ fin-lərin qələbəsindən sonra 15817 insan güllələnmişdi. Həmçinin, konslaqerlərdə təxminən 15 min insan ölmüşdü. 3 milyon əhalisi olan ölkə üçün bu böyük rəqəmlərdir. Tarixçi V.Qalin yazdığı kimi, təxmini rəqəmlərlə Finlandiyada ölkə əhalisinin 3%-i həbsxanalardan keçmişdi ki, bu da QULAQ –da saxlanılan cinayətkarlardan və siyasi məhbuslardan 2-4 dəfə çoxdur. İşçilər,kəndlilər, ziyalılar məhv olurdular. Söz düşmüşkən, 1918-ci ilin həmin yaz günləri kommunist qazetinin redaktoru, “Kibrit arxasınca” filmindən hamımızın yaxşı bildiyi əyləncəli əhvalatı düşünmüş Alqot Tietyavyaynen (Mayyu Lassila) də ölmüşdü. Yeqin ki, Medvedev də həmin filmə baxıb.

30 oktyabr növbəti dəfə siyasi repressiya qurbanlarının xatirə günü qeyd olunacaq. Ona hazırlaşmaq pis olmazdı. Bəlkə hətta “slovecskiy məzarına” da baş çəkmək olardı. Çünki, bu xatirə gününü qeyd etmək üçün məhz kommunistlərin bütün əsasları var. Heç olmasa, bütün həlak olmuşlarımızı yad etməkdən ötrü.

Aleksandr Stepanov

Tərcümə: Azərbaycan ekososialistləri