Tuva türkləri Qızıl Orduda

• 
  Marşal Jukovun yoldaş Stalinə hesabatından: "Bizim xarici əsgərlər, kavaleristlər çox cəsurdular, lakin müasir müharibənin taktikasını, strategiyasını, ordu intizamını bilmirlər, qabaqcadan aparılmış hazırlıqlara baxmayaraq rus dilini də zəif bilirlər. Onlar indən sonra da bu cür savaşsalar, müharibənin axırına qədər onlardan sağ qalanı olmayacaq."
  Yoldaş Stalinin marşal Jukova cavabı:
• "Onları qoruyun, hücuma birinci onları yollamayın, yaralıları nəzakətlə, təmtəraqla vətənlərinə qaytarın. Tuva Xalq Respublikasının canlı əsgərləri şahid qismində öz xalqına SSRİ haqda və onların Böyük Vətən müharibəsindəki rolu haqda danışacaqlar."
• Tuva Xalq Respublikası müharibə vaxtı, 17 avqust 1944-cü ildə SSRİ-nin tərkibinə könüllü qatıldı. 1941-ci ilin yayında, Avropanın birləşmiş faşistləri SSRİ-yə hücum edəndə Tuva de-yure ayrı dövlət idi. Lakin orada əvvəlcədən sosialist meyillər vardı. Belə ki, hələ 1921-ci ilin avqustunda tuvalılar Kolçakın və Ungernin ağ qvardiyaçı dəstələrini qovmuşdular. Respublikanın paytaxtı Belotsarskın adı dəyişdirilərək Qızıl qoyulmuşdu (Qırmızı şəhər).
  SSRİ Tuvaya köməklik edirdi, lakin heç vaxt Tuvanın müstəqilliyinə göz tikmirdi. Tam tərsi, SSRİ Tuvanın suverenliyi və müstəqilliyi qarantı idi.
  Deyilənə görə müharibədə SSRİ-yə ilk dəstək verən Böyük Britaniya olub. Yanlış fikirdir. Tuva Almaniyaya və onun müttəfiqlərinə Çörçilin radio çıxışından 11 saat tez, 22 iyun 1941-ci ildə müharibə elan etdi. Tuvada o saat səfərbərlik başladı, respublika öz qoşunlarını cəbhəyə göndərməyə hazır olduğunu bildirdi.
  38 min tuva aratı (kəndlisi) Stalinə məktub yazaraq "Biz birlikdəyiz, bu, bizim də müharibəmiz" yazdı. Hitler Tuvanın Almaniyaya müharibə elan etməsinə məzə ilə yanaşdı, o, hətta Tuvanın yerini xəritədə axtarmadı.... Tarix göstərdi ki, nahaq....
  Tuva müharibəyə qoşulanda ordusunda 489 nəfər vardı. Lakin Tuva türklərinin SSRİ-yə etdiyi kömək əhəmiyyətli oldu. Almaniyaya müharibə elan edən kimi Tuva SSRİ-yə respublikanın bütün qızıl ehtiyyatını, tuva qızıl hasilatını verdi - cəmi 35 milyon rubllıq (o vaxtın rublu indiki Rusiya rublundan onlarla dəfə daha dəyərli idi). Bundan başqa Tuva kimi gənc və kasıb respublika 1944-cu ilə qədər Qızıl Orduya görün daha nələr verdi: - 50 000 döyüş atı; - 750 min baş malqara; - hər bir tuva ailəsi cəbhəyə 10-100 baş malqara verdi; - 52 000 cüt xizək. Demək olar ki, Qızıl Ordunun bütün xizəyini Tuva verdi (bizdə də hələ də "neftin çoxunu biz verdik, bizim neft olmadan müharibəni uda bilməzdik" deyirlər. Sözsüz ki, bizim neftin əhəmiyyəti və neftçilərimizin əməyi böyük rol oynadı, bunu ancaq nankorlar inkar edər. Lakin hər bir xalq müharibə üçün özünəməxsus bir töhfə verib.) - 12 000 yarımkürk; - 19 000 cüt əlcək; - 16 000 cüt keçə çəkmə; - 70 000 ton qoyun dərisi; - 66,5 milyon rublluq 400 ton ət, yağ, un və digər ərzaq... - 10 hərbi təyyarə (YAK-7b).
  Aratlar (tuva kəndliləri) SSRİ-yə yardım məqsədilə beş (!) eşelon hədiyyə yığıb göndərmişdilər, hospitallara 10 milyon tuva akşası dəyərində (bir akşa 3,5 rubla bərabər idi) ərzaq.... Bunlardan başqa bal, konservlər, bintlər, müalicəvi otlar, mum, qatran.... Və bütün bu yardımlar əvəzsiz edilib... ABŞ və Britaniya lendliz üzrə yarısından çoxu cəbhəyə çatmamış xarab olan 800 neçə dənəsə tank göndərib - Azadlıq radiosu hər il 9 May ərəfəsində camaatın beynin yeyir ki, müharibəni ABŞ udub... Guya SSRİ-nin müharibəyə işlətdiyi ərzaqın və silahın cəmi 2% təşkil edən kömək gəlməseydi, müharibənin nəticəsi fərqli olacaqdı. Üstəlik ABŞ-ın köməyi əvəzsiz deyildi ki! "Əl borcu" idi. Üstəlik, ABŞ şirkətləri elə Almaniyanı da silah-sürsatla təmin edirdilər... Kapitalistə nə var? Pulunu ver - malını apar. İblisə də satacaqlar. Gəlir olsun. ABŞ hər iki dünya müharibəsindən ibliscəsinə varlanaraq çıxmış tək ölkədir.
  Müharibə illərində Tuva və Monqolustanın SSRİ-yə etdiyi maddi kömək ABŞ, Kanada, Böyük Britaniya, Avstraliya, Cənubi Afrika İttifaqı, Yeni Zellandiyanın maddi köməyindən cəmi 35 % az idi. Bu, sözün əsl mənasında yazıq, yetim tuva türklərinin boğazlarından kəsib etdiyi yardımlar əvəzsiz idi. Etməyə də bilərdilər. SSRİ-nin bir parçası deyildilər. İsveçrə kimi neytral qala bilərdilər. Şamanist və buddist tuvalılar müsəlman krım-tatar türklərindən fərqli Xeyirin yanında yer aldılar. Krım-tatar türkləri isə Qurana əl basıb Hitlerə sədaqətlə xidmət edəcəklərinə and içdilər. (Hamısı deyil əlbətdə ki, amma əksəriyyəti.) Ona görə musavatçıları və satqın krım tatarlarını göstərərək "SSRİ türklərə pis münasibət göstərdi, ona görə türklər SSRİ-ni sevmədi" məzmunlu söhbətlərə ciddi yanaşmaq olmaq. Türklər də fərqli olurlar. Mərdi də olur, namərdi də. Solçusu da olur, sağçısı da. Ağıllısı da olur, kütbeyini də. Xeyir tərəfində olan əxlaqlısı da, şərin tərəfində olan şərəfsizi də... Əsas odur ki, türk işçilər SSRİ-də qazandılar, SSRİ-də yaşadılar, kişi kimi yaşadılar, indi isə türk içisini elə ilk növbədə türk kapitalistləri əzir...
  Qayıdaq Tuva türklərinin mharibədə iştirakına. Müharibədən böyük zərər görmüş, bütün kənd təsərrüfatını itirmiş Ukrayna SSR-isinə 30 min inək göndəriblər. (İndi kapitalist Ukraynaya Qərb krediti elə şərtlərlə verib ki, köləsinə çevirib, varını-yoxunu əlindən alıb.) Tuva bunu etməyə də bilərdi. Heç kim onları buna məcbur edə bilməzdi. Ukraynanın heyvandarlığı müharibədən sonra bu köməyin əsasında bərpa olmağa başladı. Ukrayna rəhbərliyi Tuvanın Kiçik Xuralına (Kiçik Xural Tuva parlamenti idi) yazırdı: "Ukrayna xalqı SSRİ-nin digər xalqları kimi Tuva Xalq Respublikasının zəhmətkeşlərinin cəbhəyə və azad olunmuş bölgələrə etdikləri köməyə böyük qiymət verir və heç vaxt unutmayacaq."
  Yalnız 1942-ci ilin payızında sovet hökuməti Tuva və Monqolustandan olan könüllüləri hərbi xidmətə götürməyə icazə verdi. İlk tuva könüllüləri - 200 nəfərə yaxın - Qızıl ordunun sıralarına 1943-cü ilin mayında qatıldılar, onları 25-ci tank alayına götürdülər. Alay Ukraynanın, Moldovanın, Rumıniyanın, Macarıstanın və Çexoslovakiyanın ərazilərində vuruşurdu. 1943-cü ilin sentyabrnda könüllülərin ikinci qrupu - 206 nəfər - faşistlərin arxasında reydlər edən 8-ci kavaleriya diviziyasına götürüldü.
  İlk tuva könüllüləri tipik milli hərbi hissə idilər, öz milli geyimlərində vuruşurdular, üstlərində həmayil gəzdirirdilər. Yalnız 1944-cü ilin əvvlində sovet komandanlığı tuva əsgərlərindən öz buddist və şaman əşyalarını vətənlərinə göndərməyi xahiş etdi. 80 min əhalisi olan Tuvadan müharibə illərində Qızıl ordunun sıralarında 8 min nəfər vuruşub. Bunlardan 5,5 mini orden və medallarla təltif edilib. İki tuvalıya - Xomuşku Çurquy-ool və Tülüş Keçil-ool ("ool" yəqin bunlarda "oğlu" mənasında işlənilir) - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilib.
  Tuvalıların müharibədəki cəsarəti hər tərəfə səs salmışdı. Almanlar tuvalılara "Der Schwarze Tod" (Qara ölüm) deyirdilər. Onlar son nəfəsinə qədər savaşırdılar, hətta 2 tuvalı yüzlərlə faşistə qarşı savaşırdı. Və heç vaxt əsir götürmürdülər, Qızıl ordunun humanizminə alışmış faşistlər ona görə tuvalılardan qorxurdular. Əsir düşmüş alman zabiti Q.Remke dindirmədə demişdi ki, alman əsgərləri "bu barbarları (tuvalıları) təhtəlşüur olaraq Attilanın ordusu kimi qavrayırdılar.
• 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

Tərcümə Azərbaycan Ekososialistlərinə məxsusdur

Dünən "milli dirçəliş günü" idi. Telekanallara və digər KİV-lərə çıxışı olan heç bir ziyalı və intellektual sual vermədi: dirçələn hansı millətdir?
17 noyabr 1988-ci ildə Bakıda Lenin meydanına çıxaraq xalqımız Qorbaçovun Qarabağ siyasətinə, qızışan erməni-azərbaycanlı münaqişəsinə olan ədalətsiz münasibətinə etiraza başladı. O günü "milli dirçəliş günü" elan etdilər. Burjua ideoloqlarına xas hiyləgərlik və həyasızlıq.
Xalq meydana doluşanda nə SSRİ-nin dağılmasını, nə sosializmin ləğvini, nə də kapitalizmin bərpasını istəyirdi. Xalqı buna sonradan yönəltdilər. Kim yönəltdi? Qərbə işləyən psevdokommunist Qorbaçov və komandası, DTK-nın antisovet qanadının, Qərbin, Türkiyənin və İranın xüsusi xidmət orqanlarının istifadə etdiyi Heydər Əliyev, Nemət Pənahov, Xəlil Rza, Sabir Rüstəmxanlı, Etibar Məmmədov, İsa Qəmbər, Əbülfəz Əliyev və s....
Azərbaycan xalqı meydana çıxıb iş istəmirdi - işi vardı, ev istəmirdi - evi vardı, dolanışacaq istəmirdi - yaxşı dolanırdı, pulsuz təhsil və səhiyyə istəmirdi - vardı, pulsuz istirahət istəmirdi - vardı.... Bəs nə istəyirdi? Sadəcə söz və əməl azadlığı verilmiş daşnakların Qarabağa iddiasından əl çəkməsini. Qorbaçov bu problemi həll edə bilərdi, amma etmədi, çünki məqsədi SSRİ-ni dağıtmaq idi və erməni-azərbaycanlı düşmənçiliyi bu işdə böyük rol oynamalıydı.
Yanı xalq heç bir "dirçəliş" tələb etmirdi. Xalqı sovet sosializmi onsuz da necə lazımdı dirçəltmişdi.
Bu videoda gördüyünüz nənə dirçəlib?
Kim dirçəldi? Dirçələn qrupun adı var - burjuaziya, kapitalist sinifi. Xalq isə boynunu büküb, qorxular içində keçinir, haradansa bir möcüzə gözləyir ki, yenidən dirçəlsin. Xalq onu dirçəldəcək möcüzə gözləyir, onun əvəzinə isə kapitalist elita, ona xidmət edən intellektual tulalar, yoldaş Leninin haqlarında "dermo" dediyi ziyalılar, fb-daki qlamur sinif "milli dirçəliş günü" qeyd edirlər.
17 noyabr həm də Bakının Britaniya tərəfindən işğalı günüdür. 1918-ci ildə general Tomson və Britaniya əsgərləri Bakıya girdilər. Onları, yanı işğalçıları musavat hökuməti təmtəraqla qarşıladı... Qarşılama mərasimində İngiltərə, ABŞ, Fransa, İtaliya bayraqları arasında Azərbaycan bayrağı da vardı. Bunu görən general Tomson təhqiramiz şəkildə üçrəngli bayrağın endirilməsini tələb edir.
Bəli, tarix təkrar olundu, 17 noyabr 1918-ci ildə Britaniya işğalçılarını "mən azadam, mən müstəqiləm" deyərək qarşılayan musavatçıların nəvələri həmin günü sonradan yenə "azadlıq, müstəqillik" deyərək xalqımızı Qərbə kölə etdilər və "milli dirçəliş günü" uydurdular.
Yeri düşmüşkən, Britaniya işğalı altında olanda həftədə cəmi iki dəfə, əldəqayırma parlamentin iclasları keçiriləndə, üçrəngli bayrağı qaldırmaq olardı. Tomson qadağan etmişdi bayrağın qaldırılmasını. Buna musavatçı psevdotarixçi, Almaniyada nasistlərin tərəfində vuruşmuş musavatçıların məzarlarını tapan, onlara hörmət edən, hörmət edilmməsinin vacibliyini təbliğ edən Nəsiman Yaqublu haqq qazandırmaq üçün görün hansı yalana əl atır... Deyir ki, Bakıda 300 min erməni, bir o qədər rus vardı, onlar üçrəngli bayrağın qaldırılmasını istəmirdilər, Tomson onların istəyini nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasının (AR, ADR deyil, "ADR" musavatçıların uydurmalarından biridir) bayrağının qaldırılmasına qadağa qoymuşdu... Yanı bir elm adamı, bir ziyalı bu qədər mi həyasız, bambılı, özünə hörmət etməyən olar?
Elə bir rəzil vəziyyətdədilər ki, uydurduqları yalan belə onları bu vəziyyətdən çıxara bilmir. Hər şeyi qoyaq kənara, adi bir sual verək: Məmməd Əmin bəyin, musavat hökumətinin, azərbaycanlıların Tomsonun yanında hörməti ümumiyyətlə olmayıb ki, erməni və rus diasporaların istəyini yerinə yetirib?
Əlbətdə ki, Tomson nə erməni, nə rus istəyi vecinə alırdı. Tomson sadəcə AR-i müstəqil ölkə kimi tanımırdı, görmürdü, qəbul etmirdi - bütün məsələ bu. Çünki Bakı və əraziləri hələ müəyyən edilmməyən, tanınmayan Azərbaycan Britaniya imperiyasının müstəmləkəsi idi. Rəsmən. Dünya gücləri belə bölgü aparmışdılar. Soxa-soxda ucuz bəhanələrdən yapışaraq ruslara qarşı təbliğat aparan adama Nəsiman Yaqublu deyilir. Elə deyir ki, sanki azərbaycan xalqı həmin o üçrəngli bayraq üçün sevinirdi...
İndi adi bir araşdırma aparaq. Bakı əhalisinin 1918-ci ilə dair sayı haqda məlumat tapmadım. Musavat hökuməti yəqin əhalinin sayını, tərkibini belə araşdırmayıb, qeydiyyat aparmayıb. Amma çar Rusiyası 1913-cü ildə aparıb. Həmin qeydiyyata görə 1913-cü ildə Bakıda 76 min rus (rus deyəndə həmdə belorus, ukraynalı, hələ bəlkə də polyak filan da nəzərdə tutulub), 46 min türk (35,5 %, ), 41 min erməni (19,4 %) yaşayıb.
İndi rusların və ermənilərin 1918-ci ildəki sayını necə öyrənə bilərik? Çox sadə. 20-ci əsrin əvvəlində də qeydiyyat aparılıb və Bakıda 76 min rus və 42 min erməni olub. Yanı 1913-cü ildə rus sayı eyni olub, erməni isə azalıb...
1926-cı ildə Şura hökumətinin apardığı dəqiq siyahıya almanın nəticələri belədir: Bakıda cəmi 453 min sakin olub. Cəmi! Cəmi 453 min. Musavatçı tarixçi də deyir ki, 300 min erməni olub və 300 min rus olub.
1926-cı ildə Bakıda 159 min rus, 119 min azərbaycanlı, 76 min erməni olub.
Rəqəmləri yuvarlaq yazdım. Azsaylı xalqların və etnosların sayını qeyd etmədim, mövzuya dəxli yoxdur.
Beləliklə, 1913-cü ildə ermənillərin sayı 41 min, 1926-cı ildə 76 min olubsa, və nəzərə alanda ki, 20-ci əsrin əvvəlindən 1913-cü ilə qədər ermənilərdə elə də artım olmayıb, 1918-ci ildə ermənilərin sayı heç cür 300 min ola bilməzdi, heç 50 min də ola bilməzdi. Rusların da sayı heç 100 min ola bilməzdi. Bəs musavatçı tarixçini bu boyda yalan danışmağa nə vadar edir?
300 min erməninin və 300 min rusun yaşadığı Bakını Tomson necə cəmi min nəfərlik qoşunla işğal edir? Osmanlı necə işğal edir? Bir tarixçi, "hörmətli professor" bu miqyasda yalan danışar?!
Musavat hökuməti və şəxsən Məmməd Əmin bəy xarici qüvvələrin əlində kukla olublar, Azərbaycan Respublikası da kağız üzərində olub, heç bir müstəqilliyi və azadlığı olmayıb, musavat hökumətinin bayrağını belə qaldırmağa icazə verməyib... Bakının ağası Tomson. İndi bütün bu faktlara bir don geydirmək lazımdır. Ona görə bütün nifrət, kin, etiraz istiqamətlənməlidir rusların və ermənilərin tərəfinə. Onları Bakıda böyük bir güc kimi göstərmək lazımdır, elə bir böyüklüyündə ki, general Tomsonun belə hesablaşdığı güc olsun... Ona görə rusların və ermənilərin sayını dəfələrlə artırıb deyir... Beləliklə, günah keçisi ruslar və ermənilər olur, "Azərbaycan müstəqil filan olmayıb, Britaniyanın müstəmləkəsi olub" fikri də kölgədə qalır. Bir gülləylə iki quşu vurmuş olur: "rus, fars, erməni - hamısı türkün düşməni".... Türk də kim - tat Məmməd Əmin... Rus mühəndislər də Bakı neft sektorunun yüküün çəkən adamlar.... Musavat hökumətində çalışaraq daşnaklar tərəfindən öldürülmüş azərbaycanlıları siyahılaşdıran rus mütəxəssislər... 19-cu əsrin sonunda, 20-ci əsrin əvvəlində nə qədər tanınmış azərbaycanlı ziyalı varsa, hamısının müəllimi rus Aleksey Çernyayevskiy olub.... Musavat hökumətinin təşkil etdiyi Bakı universitetinin ilk rektoru rus Razumovskiy...
Bakıda yaşayan rus elita bolşeviklərə qarşı idilər, musavatın bayrağı ilə heç bir problemləri yox idi... Rus fəhlələr isə Tomsona necə təsir edə bilərdilər? Axı bu çox gülüncdür! Tomson nə rus, nə azərbaycanlı fəhləsini adam yerinə qoymayıb.
Azərbaycan xalqının düşməni Nəsiman yaqublu kimi saxta elm adamlarıdır, yalançı tarixçilərdi... Azərbaycan xalqının düşməni həmin bu üçrəngli bayrağın ideologiyasını daşıyanlardı. Videoda gördüyünüz bu nənənin həyatını cəhənnəmə döndərən onlardır. Xalq isə bu nənədir.
Sovet sosializmi qalsaydı, rahatca 70-100 rubl təqaüd alacaqdı və bu məbləğ onun rahat həyatını təmin edəcəkdi, hələ tələbə nəvələrinin cibinə pul da qoyacaqdı..
#noyabr17 #milli #dirçəliş #Yaqublu #Tomson