22 дек. 2012 г.

İqtisadi imperializm



Son onilliklərdə Amerikanın sənaye şirkətləri və bankları yüksək mənfəət norması ilə cəlb edilən “üçüncü dünya” (Asiya,Afrika və Latın Amerikası) ölkələrinə aktiv şəkildə sərmayə qoyurdular. Bu mənfəət isə zəhmətkeşlərə çatacaq pulun əskik verilməsi və vergilərin,təbiət mühafizə qanunvericiliyinin,əməyin mühafizəsinin və istehlakçı hüquqlarının müdafiəsinin,demək olar ki,mövcud olmamasının nəticəsidir. ABŞ hökuməti kapitalların və iş yerlərinin belə köçürülməsini subsidiyalaşdırarkən köçürmə ilə bağlı bəzi xərcləri ödəmişdi. ABŞ hökuməti həm də korporasiyalara xarici investisiyalarla bağlı vergi güzəştləri təqdim edir və eyni zamanda xarici dövlətlə baş verə biləcək müharibələr və müsadirələr nəticəsində bütün itkilərin kompensasiyasına zəmanət verirdi. Vaşinqton Amerika şirkətlərinin aktivlərini tam kompensasiyasız milliləşdirən istənilən ölkəyə siyasi planda yardım etməkdən imtina edir.

Amerika korporasiyalarının investisiyaları “üçüncü dünya” xalqlarının həyatlarının yaxşılaşdırılmasına kömək etmir,əksinə,daha da çətinləşdirir. Məhz buna görə də dünyada kasıbların sayı əhalinin sayından sürətlə artır. Transmilli korporasiyalar yerli müəssisələri biznesdən sıxışdırıb çıxarır, onların bazardakı yerinə sahib durur. Aqrobiznes kartelləri satlıq bitkilərin istehsalı üçün nəzərdə tutulmuş ən yaxşı torpaqları müsadirə edir (adətən bunlar böyük miqdarda pestisid tələb edən monokulturadır),yerli əhalinin istifadə etdiyi yezlərlə növ ərzaq bitkilərinin kimyəvi gübrələr olmadan becərilməsinə çoz az sahə saxlayır.

Korporasiyalar yerli əhalini öz ərazisindən çıxarıb, onu özünü ərzaqla təmin etmək qabiliyyətindən məhrum edirlər. Nəticədə bazar ümidsiz insanlarla dolur və bu adamlar cüzi əmək haqqına görə var qüvvələri ilə çalışmağa məcbur olurlar. Bir çox hallarda bu məvaciblər həmin ölkənin minimal əmək haqqı barədə qanunvericiliyi pozur. Məsələn, Haitidə olan “Disney”, “Wall-Mart”, “J.C.Penny”, “Sears” korporasiyaları öz fəhlələrinə saatda 11 sent ödəyirlər.Birləşmiş Ştatlar uşaq əməyinin və icbari əməyin ləğv olunması barədə beynəlxalq konvensiyanı imzalamaqdan imtina edən azsaylı ölkələrdən biridir. Onun bu mövqeyi “üçüncü dünya” ölkələrində və ABŞ-ən özündə uşaq əməyinin Amerika korporasiyalrı tərəfindən istifadəsi ilə şərtlənir. Burada 12 yaşlı uşaqlar yüksək travmatizmdən və ölüm hallarından əziyyət çəkir,onların əməyi isə qanunla müəyyənləşdirilmiş minimal dərəcədən də az miqdarda ödənilir.

Korporasiyaların ucuz əməkdən istifadə edərək öz ölkəsində və xaricdə topladığı pullar istehlakçılara aşağı qiymətlər şəklində ötürülmür. Korporasiyaların aşağı məvacibli uzaq rayonlara köçürülməsinə səbəb həmin pulların ABŞ istehlakçıları üçün qorunması deyil. Əslində, korporasiyalar özlərinin mənfəət normasını artırmağa çalışırlar. Həftədə 80 saat və saatda 13 sent tarifi ilə işləyən indoneziyalı uşaqların düzəltdiyi çəkmələr ABŞ-da 80 dollardan baha satılır (1990-cı ilin qiyməti ilə). Bu halda əməyin dəyəri 2,60 dollar qiyməti ilə hasablanır.

İkinci dünya müharibəsi qurtarandan sonra Amerikanın xarici dövlətlərə ötürdüyü hərbi yardım 230 milyard dollardan artıq məbləği əhatə edirdi. Birləşmiş Ştatlar xarici dövlətlərdə iki milyondan çox hərbçini və polisi hazırlamış və yaraqlandırmışdı. Məqsəd həmin dövlətləri xarici istiladan qorumaq yox, Amerika investisiyalarını və hakim oliqarxları yerli əhalinin təlatümlərindən müdafiə etmək idi.
Amerikanın “yardım” pulları həm də infrastrukturun yaradılmasına yönəldilir və xüsusi korporativ investorlar üçün xarici dövlətlərdəki limanların,şose yollarının,kommunikasiyaların zəruriliyi ilə ifadə olunur. Amerikanın xarici dövlətlərə yönəltdiyi qeyri-hərbi yardım da müəyyən şərtlərlə müşayiət edilir. Bir çox hallarda vəsaitlərin yalniz Amerika istehsalı olan məhsullara xərclənməsi, ABŞ şirkətlərinə investisiya üstünlüklərinin təqdim edilməsi tələb olunur. Bu isə istehlak tələbini yerli ərzaq məhsullarından və çox işlənən mallardan uzaqlaşdıraraq,idxal məhsullarının xeyrinə istiqamətləndirir. Nəticədə asılılıq,aclıq və borclar artır. Pul yardımının əsas hissəsi ölkəyə gəlmir, yardım alan ölkələrin əliəyri rəsmi şəxslərinin və maliyyə möhtəkirlərinin şəxsi hesablarına keçir.

Yardım digər mənbələrdən də daxil olur.1944-cü ildə Bretton-Vuds şəhərində BMT Dünya Bankını (DB) və Beynəlxalq Valyuta Fondunu (BVF) yaratdı. Hər iki təşkilatda üzvlərin malik olduğu səslərin sayı iştirakçı ölkələrin maliyyə yatırımı ilə müəyyənləşdirilir. Ona görə də Birləşmiş Ştatlar əsas “donor” kimi hakim mövqe qazanmışdı, onun ardınca Almaniya,Yaponiya,Fransa və Böyük Britaniya gəlirdi. Bu beynəlxalq təşkilatlar onlara daxil olan ölkələrin vergi ödəyiciləri tərəfindən maliyyələşdirilsə də, BVF ciddi şəkildə seçilmiş bankir qrupu ilə məxfi rejimdə əməkdaşlıq edir və varlı ölkələrin maliyyə nazirliklərinin qulluqçularını toplamaq yolu ilə özünün işçi heyətini təşkil edir.

Hesab olunur ki, Dünya Bankının və BVF-nin vəzifəsi dövlətin iqtisadi inkişafına kömək etməkdən ibarətdir. Həqiqətdə isə baş verənlər tamam başqa cürdür. Fərz edək ki, müəyyən bir kasıb ölkə öz iqtisadiyyatının hər hansı bir sahəsini inkişaf etdirmək üşün BD-dən maliyyə vəsaiti götürür. Əgər bu ölkə ixrac qiymətlərinin düşməsi nəticəsində və ya digər səbəblər üzündən böyük faizləri ödəmək iqtidarında olmasa, o, yenidən və bu dəfə BVF-dən borc götürməli olacaq. Lakin. BVF ölkəyə “struktur yenidənqurma proqramı”nı sırıyır. Bu proqram borclu ölkədən aşağıdakıları tətlb edir: transmilli korporasiyalar üçün güzəştli vergilərin təqdim edilməsi, zəhmətkeşlərin məvaciblərinin aşağı salınması, yerli müəssisələrin xarici idxaldan və xarici udulmalardan müdafiə olunmasına cəhd etməmək. Borclu ölkəyə aşağıdaki istiqamətlərdə təzyiq göstərilir: onun iqtisadiyyatının özəlləşdirilməsi,dövlət şaxtalarının, dəmir yolunun və kommunal müəssisələrin özəl korporasiyalara rüsvayçı qiymətlərlə satılması. Ölkəni meşələrinin qırılmasına,yeraltı sərvətlərinin açıq üsulla çıxarılmasına icazə verməyə məcbur edirlər və bu da həmin əraziyə ekoloji cəhətdən ziyan vurur.

Borclu ölkənin üzərinə öhdəlik qoyurlar ki, səhiyyəyə, təhsilə, nəqliyyat sisteminə və ərzaq məhsullarına yönəldilən dövlət subsidiyalarını azaltsın, yəni borcun ödənişi üçün daha çox vəsaitə malik olmaq məqsədilə daha az sərf etsin. Ölkədən tələb olunur ki, ixrac hesabına maliyyə vəsaitləri əldə etmək üçün satlıq bitkiləri becərsin və nəticədə ölkə öz əhalisini yedirtmək qabiliyyətindən məhrum olur. Beləliklə, biz bu tapmacanın cavabını tapdıq: son yarım əsrdə xarici ölkələrə yönəldilən yardımın və investisiyaların genişləndirilməsi həmin ölkələrə yoxsulluğun da eyni sürətlə artmasına necə gətirib çıxarır?

“Üçüncü dünya” ölkələrində real əmək haqları aşağı düşmüşdür, dövlət borcu isə elə səviyyəyə yülsəlmişdir ki, borclar üzrə ödəmələr bu yoxsul ölkələrin büdcələrinin bütün ixrac gəlirlərini udur. Bəzi tənqidçilərin gəldiyi nəticəyə görə, BVF-nin və DB-nin struktur yenidənqurma proqramları lazım olduğu kimi işləmir. Bu proqramların reallaşdırılması nəticəsində yardım alan ölkənin daxili bazar hesabına öz tələbatlarını təmin etmək səviyyəsi aşağı düşür və yoxsulluq artır. Bəs varlı ölkələr nə üçün bu təşkilatları maliyyələşdirməyi davam etdirirlər? Çünki, xarici borc proqramları lazım olduğu kimi işləyir. Onların məqsədi digər ölkələrdəki xalq kütlələrinin həyat səviyyəsini yüksəltmək yox, dünya maliyyə sisteminin maraqlarına xidmət etmək , “üçüncü dünya” ölkələrinin torpaqlarını və iqtisadiyyatını zəbt etmək, həmin ölkələri böyük borclarla yükləmək, onların kommunal təsərrüfatını özəlləşdirmək, həmin ölkələrə həqiqətən inkişaf etmək imkanı verildiyi halda, onların ticarətdə göstərə biləcəyi rəqabəti ləğv etməkdir. Xarici dövlətlərə borcların verilmə proqramı və struktur yenidənqurma bu mənada çox düzgün işləyir.

Maykl Parenti “Seçilmişlər üçün demokratiya”

21 дек. 2012 г.

Письмо товарищу Сталину


Захар Прилепин стал почтальоном

Социализм был выстроен.

Поселим в нём людей.


Борис Слуцкий.


Мы поселились в твоём социализме.


Мы поделили страну созданную тобой.


Мы заработали миллионы на заводах, построенных твоими рабами и твоими учёными. Мы обанкротили возведённые тобой предприятия, и увели полученные деньги за кордон, где построили себе дворцы. Тысячи настоящих дворцов. У тебя никогда не было такой дачи, оспяной урод.


Мы продали заложенные тобой ледоходы и атомоходы, и купили себе яхты. Это, кстати, вовсе не метафора, это факт нашей биографии.


Поэтому твоё имя зудит и чешется у нас внутри, нам хочется, чтоб тебя никогда не было.


Ты сохранил жизнь нашему роду. Если бы не ты, наших дедов и прадедов передушили бы в газовых камерах, аккуратно расставленных от Бреста до Владивостока, и наш вопрос был бы окончательно решён. Ты положил в семь слоёв русских людей, чтоб спасти жизнь нашему семени.


Когда мы говорим о себе, что мы тоже воевали, мы отдаём себе отчёт, что воевали мы только в России, с Россией, на хребте русских людей. Во Франции, в Польше, в Венгрии, в Чехословакии, в Румынии, и далее везде у нас воевать не получилось так хорошо, нас там собирали и жгли. Получилось только в России, где мы обрели спасение под твоим гадким крылом.


Мы не желаем быть благодарными тебе за свою жизнь и жизнь своего рода, усатая сука.


Но втайне мы знаем: если б не было тебя – не было бы нас.


Это обычный закон человеческого бытия: никто не желает быть кому-то долго благодарным. Это утомляет! Любого человека раздражает и мучит, если он кому-то обязан. Мы хотим быть всем обязанными только себе – своим талантам, своему мужеству, своему интеллекту, своей силе.


Тем более мы не любим тех, кому должны большую сумму денег, которую не в состоянии вернуть. Или не хотим вернуть.


Поэтому мы желаем обставить дело так, что мы как бы и не брали у тебя взаймы, а заработали сами, или нам кто-то принёс в подарок сто кг крупных купюр, или они валялись никому не нужные – да! прекрасно! валялись никому не нужными! и мы их просто подобрали - так что, отстань, отстань, не стой перед глазами, сгинь, гадина.


Чтоб избавиться от тебя, мы придумываем всё новые и новые истории в жанре альтернативной истории, в жанре мухлежа и шулерства, в жанре тупого вранья, в жанре восхитительной и подлой демагогии.


Мы говорим – и тут редкий случай, когда мы говорим почти правду – что ты не жалел и периодически истреблял русский народ. Мы традиционно увеличиваем количество жертв в десятки и даже сотни раз, но это детали. Главное, мы умалчиваем о том, что самим нам нисколько не дорог ни этот народ, ни его интеллигенция. В сегодняшнем семимильном, непрестанном исчезновении населения страны и народной аристократии, мы неустанно и самозабвенно виним – какой очаровательный парадокс! – тебя! Это ведь не мы убили русскую деревню, русскую науку и низвели русскую интеллигенцию на уровень босяков и бастардов – это, не смейся, всё ты. Ты! Умерший 60 лет назад! А мы вообще ни при чём. Когда мы сюда пришли – всё уже сломалось и сгибло. Свои миллиарды мы заработали сами, своим трудом, на пустом месте! Клянёмся нашей мамой.


В крайнем случае, в отмирании русского этноса мы видим объективный процесс. Это ведь при тебе людей убивали, а при нас они умирают сами. Ты даже не успевал их так много убивать, как быстро они умирают сегодня по собственной воле. Объективность, не так ли?


Ещё мы уверенно говорим, что Победа состоялась вопреки тебе.


Правда, немного странно, но с тех пор в России почему-то ничего не получается вопреки. Например, она никак не становится разумной и сильной державой ни вопреки, ни даже благодаря нам и нашей созидательной деятельности. Опять парадокс, чёрт возьми.


Мы говорим, что ты сам хотел развязать войну, хотя так и не нашли ни одного документа, доказывающего это.


Мы говорим, что ты убил всех красных офицеров, и порой даже возводим убиенных тобой военспецов на пьедестал, а тех, кого ты не убил, мы ненавидим и затаптываем. Ты убил Тухачевского и Блюхера, но оставил Ворошилова и Будённого. Поэтому последние два – бездари и ублюдки. Если б случилось наоборот, и в живых оставили Тухачевского и Блюхера, то бездарями и ублюдками оказались бы они.


Как бы то ни было, мы твёрдо знаем, что ты обезглавил армию и науку. То, что при тебе мы вопреки тебе имели армию и науку, а при нас не разглядеть ни того, ни другого, не отменяет нашей уверенности.


Мы говорим, что накануне ужасной войны ты не захотел договориться с «западными демократиями», при том, что одни «западные демократии», как мы втайне знаем, сами прекрасно договаривались с Гитлером, а другие западные, а также отдельные восточные демократии исповедовали фашизм, и строили фашистские государства. Мало того, одновременно финансовые круги неземным светом осиянных Соединённых Штатов Америки вкладывали в Гитлера и его поганое будущее огромные средства.


Мы простили всё и всем, мы не простили только тебя.


Тебя ненавидели и «западные демократии», и «западные автократии», и эти самые финансовые круги, и ненавидят до сих пор, потому что помнят с кем имели когда-то дело.


Они имели дело с чем-то по всем показателям противоположным нам. Ты – иная точка отсчёта. Ты другой полюс. Ты носитель программы, которую никогда не вместит наше местечковое сознание.


Ты стоял во главе страны, победившей в самой страшной войне за всю историю человечества.


Ненависть к тебе соразмерна только твоим делам.


Ненавидят тех, кто делает. К тем, кто ничего не делает, нет никаких претензий. Что делали главы Франции, или Норвегии, или, скажем, Польши, когда началась та война, напомнить?


Они не отдавали приказ «Ни шагу назад!». Они не вводили заград-отряды, чтобы «спасти свою власть» (именно так мы, альтруисты и бессеребренники, любим говорить о тебе). Они не бросали полки и дивизии под пули и снаряды, ни заливали кровью поля во имя малой высотки. Они не заставляли работать подростков на военных заводах, они не вводили зверские санкции за опоздание на работу. Нет! Миллионы их граждан всего лишь, спокойно и ответственно, трудились на гитлеровскую Германию. Какие к ним могут быть претензии? Претензии всего мира обращены к тебе.


При тебе были заложены основы покорения космоса – если б ты прожил чуть дольше, космический полёт случился бы при тебе – и это было бы совсем невыносимо. Представляешь? – царь, усатый цезарь, перекроивший весь мир и выпустивший человека, как птенца, за пределы планеты – из своей вечно дымящей трубки!


О, если б ты прожил ещё полвека – никто б не разменял великую космическую одиссею на ай-поды и компьютерные игры.


Да, к тому же, при тебе создали атомную бомбу – что спасло мир от ядерной войны, а русские города от американских ядерных ударов, когда вместо Питера была бы тёплая и фосфорицирующая Хиросима, а вместо Киева – облачное и мирное Нагасаки. И это было бы торжеством демократии, столь дорогой нам.


Ты сделал Россию тем, чем она не была никогда – самой сильной страной на земном шаре. Ни одна империя за всю историю человечества никогда не была сильна так, как Россия при тебе.


Кому всё это может понравиться?


Мы очень стараемся и никак не сумеем растратить и пустить по ветру твое наследство, твоё имя, заменить светлую память о твоих великих свершениях - чёрной памятью о твоих, да, реальных, и, да, чудовищных преступлениях.


Мы всем обязаны тебе. Будь ты проклят.


Российская либеральная общественность.

Записал Захар Прилепин

20 дек. 2012 г.

Yoldaş Stalinə məktub



Sosializm qurulmuşdur.

Orada insanları məskunlaşdıraq.

Boris Slutskiy.

Biz sənin sosializmində məskunlaşdıq.

Biz sənin yaratdığın ölkəni bölüşdük.

Biz sənin qulların və alimlərin tərəfindən tikilmiş zavodlarda milyonlar qazandıq. Biz sənin qurduğun müəssisələri müflis etdik və əldə etdiyimiz pulları qurduğumuz səddin arxasına aparıb özümüzə saraylar tikdik. Minlərlə həqiqi imarətlər. Sənin heç vaxt belə bağların,sarayların olmayıb, çopur eybəcər.

Biz sənin buzqıran və atom gəmilərini satdıq və özümüzə yaxtalar aldıq. Yeri gəlmişkən, bu heç də metafora deyil, bizim bioqrafiyamızdan faktlardır.

Buna görə sənin adın içimizdə göynəyir və qaşınır, və istəyirik ki, sən heç vaxt olmayasan.

Sən bizim nəslin həyatını qorudun. Sən olmasaydın bizim babalarımızı, ulu babalarımızı Brestdən Vladivostoka qədər yerləşən qaz kameralarında boğardılar və bununla da bizim taleyimiz həll edilmiş olardı. Sən rus toxumunu qorumaq üçün onu yerin yeddi qatına yerləşdirdin.

Biz özümüz barəsində deyəndə ki, biz də vuruşmuşuq, dərk edirik ki, biz yalnız Rusiyada, Rusiyaya qarşı, rus xalqının arxasında vuruşurduq. Fransada, Polşada, Macarıstanda, Çexoslovakiyada, Rumıniyada və sonra digər ərazilərdə vuruşmaq bizdə yaxşı alınmırdı, bizi orada yığırdılar və yandırırdılar. Yalnız Rusiyada yaxşı vuruşa bildik və sənin iyrənc qanadının altında qurtuluş əldə etdik.

Biz öz həyatımız və nəslimizin həyatı üçün sənə minnətdar olmaq istəmirik.

Amma qəlbimizin dərinliyində bilirik: sən olmasaydın – biz də olmazdıq.

Bu, insan varlığının adi qanunudur: heç kim uzun müddət kiməsə minnətdar olmağı istəmir. Bu yorucudur! Kiməsə borclu olmaq istənilən insanı qıcıqlandırır və ona əzab verir. Biz hər şeydə yalnız özümüzə borclu olmaq istəyirik – öz istedadımıza, öz cəsarətimizə, öz intellektimizə, öz gücümüzə.

Xüsusən də böyük məbləğdə pul qaytarmalı olduğumuz, amma qaytara bilmədiyimiz insanları sevmirik. Və ya qaytarmaq istəmirik.

Buna görə də tarixi elə qələmə vermək, don geyindirmək istəyirik ki, guya nə olursa-olsun biz sənə heç nədə borclu deyilik, hər şeyi özümüz qazanmışıq və ya kimsə bizə yüz kq iri əskinas hədiyyə edib, və ya onlar heç kimə lazım deyilmış və biz onları tapmışıq – bəli! Əla! Lazımsız şəkildə yerdə səpələnmişdilər! Və biz sadəcə onları tapmışıq – odur ki, rədd ol, rədd ol, gözlərimin qarşısında dayanma, gəbər, iyrənc məxluq.

Səndən qurtulmaq üçün, biz alternativ tarix, fırıldaqçılıq, axmaq yalan, cəlbedici və alçaq demaqoqiya janrında yeni-yeni şeylər fikirləşib uydururuq.

Biz deyirik ki, – bu çox nadir haldır ki, biz ümumiyyətlə həqiqəti danışırıq- sənin rus xalqına heç yazığın gəlmirdi və vaxtaşırı camaatı qırırdın. Biz ənənəvi olaraq qurbanların sayını on və hətta yüz dəfələrlə artırırıq, amma bu artıq detallardır. Ən əsası, biz xalqın və onun ziyalılarının bizim vecimizə olmaması barəsində susuruq. Bu gün də ölkən əhalisinin və xalq aristokratiyasının bir əldən yox olmasında biz yorulmadan və fədakarcasına səni gunahlandırırıq – necə gözəl paradoksdur! Axı rus kəndini, rus elmini biz məhv etmədik və rus ziyalılarını avara və dilənçi səviyyəsinə biz salmadıq – bütün bunların günahkarı, gülmə, sənsən. Sən! 60 il əvvəl ölmüş! Bizim isə heç bir günahımız yoxdur. Biz bura gəldikdə artıq hər şey dağılıb məhv olmuşdu. Milyardlarımızı biz özümüz, boş yerdə öz əməyimizlə qazandıq! Anamıza and olsun.

Ən pis halda, rus etnosunun məhvini biz obyektiv proses kimi görürük. Axı sənin zamanında insanları öldürürdülər, bizim zamanımızda isə onlar özləri ölürlər. Sən hətta bu qədər insanı öldürməyi bacara bilməzdin necə ki, bu gün onlar öz istəkləri ilə ölürlər. Obyektivdir, elə deyilmi?

Hələ biz əminliklə deyirik ki, Qələbə sənin siyasətinin əksinə olaraq qazanıldı.

Düzdür, bir az qəribədir ki, o vaxtdan Rusiyada nədənsə əksinə heç nə alınmır. Məsələn, o heç vaxt bizim yaradıcı fəaliyyətimizin əksinə və ya onun sayəsində ağıllı və güclü dövlət olmur. Yenə paradoks, lənətə gələsən.

Biz deyirik ki, sən özün müharibəni başlamaq istəyirdin, hərçənd indiyə bunu sübut edən heç bir sənəd tapmamışıq.

Biz deyirik ki, sən bütün qırmızı ordunun zabitlərini öldürdün və bəzən hətta sən tərəfindən öldürülən hərbi qulluquçulardan pyedestal da tikirik, öldürmədiklərinə isə nifrət edirik və tapdalayırıq. Sən Tuxaçevskini və Blyuxeri öldürdün, amma Voroşılovu və Budyonnovu sağ qoydun. Buna görə sonuncu ikisi – qabiliyyətsiz və əclafdırlar. Əgər əksinə olsaydı və Tuxaçevskini və Blyuxeri sağ qoysaydın, onda onlar qabiliyyətsiz və əclaf olardılar.

İstənilən halda biz əminliklə bilirik ki, sən ordunu və elmi məhv etdin. Hansı ki, sənin zamanında biz sənin əksinə orduya və elmə malik idik, amma bu gün biz onlardan heç birinə malik olmasaq da, bu bizim əminliyimizə təsir etmir.

Biz deyirik ki, dəhşətli müharibə ərəfəsində sən “qərb demokratiyalarıyla” razılaşmaq istəmədin, bununla belə biz gizlində bilirdik ki, bəzi “qərb demokratiyaları”, özləri Hitlerlə razılaşdıqları halda digər qərb dövlətləri, həmçinin də ayrı-ayrı şərq demokratiyaları faşizmə qapılarını açıb faşist dövləti qururdular. Bundan əlavə, eyni zamanda Amerika Birləşmiş Ştatlarının mücərrəd işığı ilə işıqlandırılmış maliyyə dairələri Hitlerə və onun murdar gələcəyinə böyük vəsaitlər yatırırdı.

Biz hamını bağışladıq və hər şeyi keçdik, biz təkcə səni bağışlamadıq.

Sənə həm “qərb demokratiyaları”, həm də “qərb avtokratiyaları”nifrət edirdi və həmin maliyyə dairələri indiyə kimi hələ də nifrət edir, çünki vaxtilə kiminlə qarşılaşdıqlarını xatırlayırlar.

Onlar bütün göstəricilər üzrə bizə əks olan şeylərlə iş görürdülər. Sən – başqa hesablama nöqtəsisən. Sən başqa qütbsən. Sən heç vaxt bizim şüurumuza yerləşdirilməyəcək bir proqram daşıyıcısısan.

Sən bəşəriyyət tarixi üçün ən qorxunc müharibədə qalib gəlmiş ölkənin başında dururdun.

Sənin işlərinə görə sənə nifrət edirlər.

Kim iş görür onlara nifrət edirlər. Kim ki, heç nə etmir, onlara qarşı heç bir iddia da olmur. Fransanın və ya Norveçin, yaxud Polşa başçılarının müharibə başlayanda nə etdiklərini xatırladımmı?

Onlar ”Yalnız irəli!” əmri vermirdilər. Onlar alayları və diviziyaları güllələrin və mərmilərin altına atmırdılar, kiçik yüksəklik naminə döyüş meydanlarını qanla sulamırdılar. Onlar yeniyetmələri hərbi zavodlarda işləməyə məcbur etmirdilər, onlar işə gecikənlər üçün ağır sanksiyalar tətbiq etmirdilər. Xeyr! Onların milyonlarla vətəndaşı sakitcə və məsuliyyətlə Hitler Almaniyası üçün çalışırdı. Onlara qarşı hansı iddia ola bilər ki? Bütün dünyanın iddiaları sənə yönəlib.

Sənin zamanda kosmosun fəth edilməsinin əsası qoyulmuşdu – əgər bir az uzun ömür yaşasaydın, özün də kosmik uçuşun şahidi olardın – və bu tamamilə dözülməz idi. Təsəvvür edirsən?– bütün dünyanı yaxınlaşdıran və daima tüstüləyən tənbəkisindən insanı quş balası kimi planetin hüdudlarından kənara yollayan çar, bığlı sezar.

Əgər sən daha yarım əsr yaşasaydın – heç kəs böyük kosmik Odisseyanı ipod-a və kompyuter oyunlarına dəyişməzdi.

Sənin zamanında atom bombasını da yaratdılar – hansı ki, dünyanı nüvə müharibəsindən, rus şəhərlərini isə amerikan nüvə zərbələrindən xilas etdi, yoxsa indi Piterin yerində fosforlu Xirosima, Kiyevin yerində isə buludlu Naqasaki olardı. Və bu bizə bu qədər əziz olan demokratiyanın təntənəsi olardı.

Sən Rusiyanı yer kürəsində heç vaxt olmadığı qədər ən güclü ölkəyə çevirdin. Bəşəriyyət tarixində heç bir imperiya sənin zamanındakı Rusiya kimi güclü olmayıb.

Bütün bunlar kimə xoş gələ bilər ki?

Biz çox çalışırıq ki, sənin qoyduğun mirası, sənin adını heç edək, sənin yerinə yetirdiyin işlər haqqında işıqlı xatirələri sənin haqqında qara xatirələrlə, bəli, real, böyük cinayətlərlə əvəz edək.

Biz hər şeyə görə sənə borcluyuq. Səni lənətə gələsən.

Rusiyanın liberal ictimaiyyəti

Zaxar Prilepin

Tərcümə Günel Muradova

Mixail Zadornov: Qərb demokratiyasına səfehlər inanır (" Neatkarigas Rita Avize", Latviya) Viktor Avotinş (Viktors Avotiņš)


Dekabrın əvvəllərində yazıçı, satirik, rejissor, bloqer Mixail Zadornov knyaz Ryurik haqqında norman nəzəriyyəsinin təkzib edildiyi və Rusiya dövlətçiliyinin yaranması bəhs olunan "Knyaz Ryurik" adlı sənədli müəllif filmiylə Riqada qonaq oldu. Film 12 dekabrda REN TV-də nümayiş edildi. Neatkariga yazıçı ilə insanlarda baş verən dəyişikliklər haqda söhbət etdi.

Mixail Zadornov:-...Bu gün təkcə Latviya deyil, Litva və Rusiya da Avropa qarşısında özlərini alçaldırlar. Amma Avropa təhlükədir. Avropa – dəbdəbəli qablaşdırmadır. Onun içərisinə həmişə nə isə popkorn zir-zibili yerləşdirilib. Bu qablaşdırmalar bizi cəlb edir. Biz unuduruq ki, onların içərisindəkilər orqanizmdə qara selik yaradır. Bu selik xəstəliyin başlanğıcıdır. Kapitalizm - Yer kürəsində ən ikiüzlü ictimai quruluşdur. Hər şeydən əvvəl, kapitalizmdə şərəfsiz,ikiüzlü olmaq,yaxınları haqda düşünməmək sərfəlidir. İnsan xarakterinin ən pis xüsusiyyətləri ortaya çıxır. Mən sosializm zamanı çox insanlar tanıyırdım,indi də çoxlarını tanıyıram. Və qeyd etməliyəm ki, o vaxtlar mənim ərtafımda dürüst ,ədəbli və etibarlı insanlar daha çox idi.
-Mən də iyirmi il əvvəl öz ətrafımı başqa cür qiymətləndirirdim. Amma mən bunu rejimlə yox,daha çox yaşımla əlaqələndirirəm.
- Bilirsiz, mənim kommunistlərə niyə acığım tutmur? Mən kommunist deyildim. Onlara inanmırdım. Amma onlar heç vaxt məni aldatmayıblar. Onlar sadəcə öz oyunlarını oynayırdılar. Mənim ürəkdən inandığım demokratiya isə məni aldatdı. Bunu aydın dərk etmək üçün 3 il lazım oldu. Mən demokratiyanı qulların özünə quldar seçdiyi quruluş hesab edirəm. Həm də qullar elə düşünürlər ki, onlar öz istəkləri ilə bunu edirlər. Onlar başa düşmürlər ki, kimin reklam üçün pulu çoxdursa, o da seçiləcək.
Mən bütün ölkələrdə baş verənlərdən dəhşət içərisindəyəm. Dost hesab etmədiyim Leninin sözlərini xatırlayıram: kapitalizm mövcud olduğu müddətdə müharibələr və böhranlar olacaq.


-Deməli,qullar rejimlərlə birlikdə deqradasiya etdilər. Monarxiya,bolşeviklər, indi isə kapitalizm. Getdikcə daha kədərli olur. Bəyəm bunlar başqa planetlərdən daxil edilmiş siyasi quruluşlardır? Bəs insanlar heç nə müəyyən etmirlər? İnsanlara nə olub?

- Müdrik deyib: hər bir xalq malik olduğu idarəyə layiqdir. Həm də biz, lovğa olmağa qərar verdik. Biz öz təbiətimizi satdıq. Slavyanlar təbiət qanunlarına əsasən yaşayırdılar. Bu gün onlar hüquqşünasların yazdığı qanunlara əsasən yaşayırlar. Hərçənd ki, günəşin çıxma vaxtını heç bir amerikan strukturu dəyişməyəcək… Latışlar, ruslar, litvalılar, ukraynalılar, beloruslar - hər şeydən əvvəl, kəndlilərdir. Kəndlilər isə dünyada ən əxlaqlı insanlardır. Bir dəfə mən Rusiya prezident administrasiyasına yazdım: siz biznesin qayğısına qalırsınız, əslində isə kəndlilərin qayğısına qalmaq lazımdır. Əgər kəndlilər olmasa ədəbli insanlar olmayacaq. Bu insanları heç yerdən tapa bilməyəcəksiniz. Kəndli uşaqları valideynlərə qulaq asırlar. Rusiya kəndlərində indiyə kimi narkotik yoxdur...


- Amma təkcə şimalda.

- Məhz şimalda. Rus mənasında şimal – bütöv inamdır. Orada ilk vedik inam doğuldu. İnam Ra-nı dərk etməyi bildirir. İşığın dərk edilməsi. Buna görə rus dilində kökü " ra" olan çoxlu sözlər var… Bizim əcdadlarımız vahid insan nəsli kimi yaşayıblar. Onlarda aydınlıq, əlçatmazlıq və ilahilik vardı. Xoşbəxtlik – hissə-hissə toplamaqdır. Qoşul, özünü topla və xoşbəxt olacaqsan. Buzlaşma dövrü başlayanda əksər insanlar cənuba köçdülər və yalnız gördükləri dünyaya inanmağa başladılar. Avropa yalnız görünənə inanır. O, görünməyəni hiss etmir. Orada təbii prosesləri hiss etmirlər. Latviyada isə Liqo (23 iyundan 24-nə keçən gecə qeyd edilir) əvvəlki tək bayram kimi qeyd edilir. Liqo –bizə təbiətin vedik dərk edilməsini aşılayan bayramdır. Bizi heç olmasa, az da olsa təbiətə qaytarır. Buna görə mən xoşbəxtəm ki, Latviyada böyümüşəm. Mən həmişə Liqonu burada bayram edirəm. Hələ də Liqo və Yeni il - mənim əsas bayramlarımdır.

Avropada isə yeganə şey görünəndir. O, başqa hisslərə laqeyddir. Yalnız təlimatlar, qanunlar. Bizim öz yolumuz ola bilər. Amma bunun üçün biz görünəni,görünməyəni və ali-ni hiss etməliyik. Və bir gün biz anlamalıyıq ki, təbiət qanunları mövcuddur. Latışlar onları qoruyurlar. Şimalda və Sibirdə yaşayan ruslar onları qoruyurlar.… Əxlaqi olanı bizim dillərimiz qoruyur. Məsələn, rus dilində zina (ər-arvad sədaqətinin pozulması). Bunu Əhdi-cədiddə olduğu kimi: " zinakarlıq etmə!" kimi ifadə etmək lazım deyil. Bu sözün özü təhlükəlidir. Bu hərəkət sevginin üzərindən tapdalayıb keçir. Sevgi – Tanrinin Yer kürəsində təzahürüdür. Və ya “acgözlük” sözü. Qurdu razı salmaq! Bağırsaq qurdlarını doyuzdurmaq! Bu sözü xatırlasan, artıq soyuducuya beş dəfə deyil, iki dəfə yaxınlaşacaqsan.


Axı biz bir kökdən doğulmuşuq. Ruslar, latışlar, litvalılar, beloruslar… Bizim hamınızın kökü slavyanlardır. Biz özümüzü baltika slavyanı adlandıra bilərik – amma yenə də slavyan. Bizim dil köklərimiz uyğun gəlir. Sepure (latış dilində -papaq) – örtük, cūka (latış dilində- donuz) - çuxa, cienu (latış dilində- hörmət edirəm) – qiymətləndirirəm, gulbis (latış dilində-qu quşu) – başı ilə sığallamaq. Valsts - (latış dilində- dövlət) – hakimiyyət və sair. Sonsuz sayda sadalamaq olar. Latış dilini öyrənmək çox asandır. Sadəcə oxşar sözlərə diqqət edin.

… Rus və latış dili məsələsi, təkcə siyasi məsələ deyil, həm də mədəni məsələdir. Mənim xoşuma gəlir ki, məişət səviyyəsində mübahisələr demək olar ki yoxdur. Xalqlar daha mübahisə etmirlər. Siyasətçilər mübahisə edirlər. Və səfehləri öz arxalarınca aparırlar. Səfehlər “özünlə demokratiyanı götür və həmişə neft olan yerə get”məyi bildirən qərb demokratiyasına inanırlar. Papuaslara heç kim mane olmur. Onlarda neft yoxdur. Düzdür, demokratiya da həmçinin. Amma çox təəssüf ki, çoxları hər şeydə Rusiyanın günahkar olduğuna inanır. Həmçinin də latış böhranında.

- Bəyəm Rusiya avropa dövləti deyil?

- Vicdansız kapitalizm nöqteyi-nəzərindən Rusiya avropa dövlətidir. Xalqın vicdansız şəkildə talan olunması nöqteyi-nəzərindən.

- Onda Rusiya – asiya dövlətidir?

- Sibir – asiya dövlətidir. Asiya nə ilə diqqətəlayiqdir? Onunla ki, orada təbiət qanunlarına hörmət edlir. Asiya günəşi dinləyir. Sibir də həmçinin. Onlar moskvalılar,peterburqlular deyillər. Ona görə deyirəm: Rusiya gerbində qartalın iki başı olması düzgündür. Birinci – avropa, ikinci – asiya. Biri Qərbi tərənnüm edir, ikinci – Şərqi, öz başı isə yoxdur. Ortada boş yerdir. Və tac. Nə vaxt ki, Qərbdən və Şərqdən ən yaxşı şeyləri götürmək lazım olduğunu anlayacıq, onda da öz başı yaranacaq. Qərbdə məişət daha yaxşıdır. Mən Yurmaladakı evimdəki məişəti avropa sisteminə uyğun təşkil etdim- alman qazanı, İsveç qapaqları, fin Polu… Amma öz ruhumu olduğu kimi saxlayıram. Xalq ədəbiyyatı, poeziya, incəsənət… Hətta bizim həyat hissiylə olan filmlər indiyə qədər mənə daha yaxındır. Hollivud filmləri olmayanlar. Qəbul edirəm- onlar yaxşı hazırlanır. Fantastik texnologiya. Amma bu kinonun qisas almağı öyrətməsi mənim xoşuma gəlmir. Qisas onu bildirir ki, mən varam. Əgər sən qisas aldınsa, onda qisas sənin özünü yeyəcək…



… Nə edək, həyatın təmiz olmasına necə nail olaq? Hər şeydən əvvəl, xeyirxah dayıya inanmamaq lazımdır. Baş nazir əvəz olunacaq, və hamımız xoşbəxt olacağıq. Bunu Latviya haqqında deyirəm. Baş nazirlər elə hey dəyişirlər, amma xoşbəxtlik hələ də yoxdur. Xeyirxah dayıya inanmaq – kometin gələcəyinə və quyruğundan hamının başına qızıl tökəcəyinə inanmaq kimi bir şeydir. Düşünürəm ki, hər şeydən əvvəl, özü- özünü anlamaq lazımdır… Faşizm, naşizm, skinxedlər meydana çıxır. Bunlar haradan əmələ gəlir? Öz tarixini bilməməzlikdən yaranan komplekslərdən. Keçmişi bilməyən insan gələcəyə tüpürür. Siz rus dastanlarını, pəhləvanların necə döyüşə daxil olmasını oxumusuz? Kiçik adamlar həmişə bağırır və özünü gözə soxur. Xüsusilə idarə olunan cılız insanlar. Bu gün bu cılızlar dünyada da, Rusiyada da hayküy salır, özünü çox dartır. Başqa xalqa hörmət edə bilmək üçün, öz xalqına hörmət etmək lazımdır. Amma bu gün Rusiyada belə deyil. Biz özümüz özümüzə hörmət etmirik. Çünki Rusiya keçmişsiz yaşayır, və buna görə də gələcəksiz. Mən hətta deyərdim: budur, amerikalılar, yəhudilər, - bax bunlardan öyrənmək lazımdır. Onlar öz tarixlərini qoruyurlar. Və deyəcəyəm: antisemit olmağa qurtarın. Sən başqa xalqı gunahlandırmağa başlayan kimi, özün zəif olursan.

Rus isə- milli deyil, beynəlmiləl anlayışdır. Bu slavyan və onlara qonşu nəsillərin böyük qarışığıdır. Buna görə Rusiyada beynəlmiləl inkişaf ideyası olmalıdır…

Tərcümə: Gunel Muradova

19 дек. 2012 г.

Экосоциалистический манифест


Идея этого экосоциалистического манифеста появилась у Джоэла Ковела и Михаэля Леви в сентябре 2001 года в ходе семинара по экологии и социализму, проходившего в Венсене, недалеко Парижа. Все мы страдаем от хронического случая парадокса Грамши, живя в эпоху, когда старый порядок умирает (прихватив цивилизацию с собой), в то время как новый еще не в состоянии родиться. Но по крайней мере, о нем можно заявить. Самая глубокая тень, нависшая над нами - это не террор, не экологический коллапс, не глобальная экономическая рецессия. Это - интернализированный фатализм, который гласит, что не существует никакой возможной альтернативы мировому порядку капитала. Таким образом, мы хотели дать пример такой речи, которая сознательно отрицает нынешнее состояние опасливого компромисса и пассивного согласия.Этому манифесту, однако, не хватает смелости манифеста 1848 года, поскольку экосоциализм еще не стал призраком и он не укоренен в какой-то конкретной партии или движении. Он - лишь ряд рассуждений, основанных на понимании существующего кризиса и условий, необходимых для его преодоления. Мы не претендуем на всеведение. Отнюдь нет, наша цель состоит в том, чтобы пригласить к диалогу, дебатам, уточнению, прежде всего, к осмыслению того, как это понятие может быть в дальнейшем реализовано. Бесчисленные очаги сопротивления спонтанно возникают по всей хаотической ойкумене глобального капитала. Многие из них являются имманентно экосоциалистическими по содержанию. Как они могут быть соединены? Можем ли мы представить «Экосоциалистический Интернационал»? Может ли призрак быть вызван к жизни?
Манифест
Двадцать первый век начинается на катастрофической ноте: с беспрецедентным уровнем экологического разрушения и хаотического мирового порядка, который охватил планету террором и очагами вялотекущей, но разрушительной войны, распространяющейся подобно гангрене на огромных территориях - таких как центральная Африка, Ближний Восток, северо-запад Южной Америки - и отражающейся на всех народах. По нашему мнению, экологический кризис и кризис социальный глубоко взаимосвязаны и должны рассматриваться как различные проявления одних и тех же структурных сил.
К экологическому кризису во многом привела безудержная индустриализация, которая превышает способность Земли амортизировать и сдерживать экологическую дестабилизацию. Социальный кризис вызван формой империализма, которую принято называть глобализации, с ее разлагающим воздействием на общества, которые стоят на ее пути. Более того, эти основные силы - по сути, различные аспекты одного и того же процесса, который следует признать центральным фактором, движущим целое: экспансия мировой капиталистической системы.
Мы отвергаем все эвфемизмы или пропагандистские смягчения жестокости этого режима: весь «зеленый камуфляж» его экологических издержек, мистификацию человеческих издержек, скрываемых за именами демократии и прав человека. Вместо этого мы настаиваем на оценке капитала с точки зрения того, что он реально делал. Воздействуя на природу и ее экологический баланс, этот режим, императивом которого является постоянное увеличение прибыльности, подвергает экосистемы воздействию дестабилизирующих загрязняющих веществ, разрушает среды обитания, которые развивались на протяжении эпох, что способствовало процветанию организмов, разбазаривает ресурсы и сводит чувственную жизненность природы к холодной обмениваемости, требуемой для накопления капитала. Что касается человечества с его требованиями самоопределения, сообщества и осмысленного существования, то капитал сводит большинство людей в мире к простому источнику рабочей силы, отвергая большую часть остальных как бесполезные досадные помехи. Он вторгся и подорвал целостность сообществ глобальной массовой культурой консьюмеризма и деполитизации. Он увеличил разницу в богатстве и власти до беспрецедентного за всю историю человечества уровня. Он действовал рука об руку с сетью коррумпированных и покорных государств-клиентов, чьи местные элиты осуществляют репрессии за него, тем самым оберегая центр от осуждений. Он также создал сеть трансгосударственных организаций под полным контролем западных держав и сверхдержавы США, чтобы подорвать автономию периферии и навязать ей долговую кабалу, содержа при этом огромный военный аппарат, обеспечивающий принудительное согласие с капиталистическим центром. Мы считаем, что существующая капиталистическая система не способна урегулировать, а тем более преодолеть кризисы, которые сама породила. Она не может решить экологический кризис, потому что это требует установления пределов накоплению - недопустимый вариант для системы, основанной на правиле: разрастайся или умри! И она не может решить кризис, вызванный терроризмом и другими формами ожесточенного сопротивления, потому что это означало бы отказаться от логики империи, что установило бы недопустимые пределы росту и целому «образу жизни», поддерживаемому империей. Единственный оставшийся ей выбор состоит в том, чтобы обратиться к грубой силе, увеличивая, таким образом, отчуждение и сажая семена дальнейшего терроризма... и дальнейшего противодействия терроризму, развивающегося в новый и зловещий вариант фашизма. В общем, мировая капиталистическая система - исторический банкрот. Она стала империей, неспособной к адаптации, самый гигантизм которой демонстрирует ее основную слабость. Она, говоря на языке экологии, глубоко нестабильна и должна быть фундаментально изменена - нет, заменена, если речь идет о приемлемом для жизни будущем. Таким образом, абсолютный выбор, однажды обозначенный Розой Люксембург, становится снова актуальным: социализм или варварство! Облик последнего теперь отражает прошедшее столетие и принимает образ экологической катастрофы, террористического контртеррора и их фашистского вырождения.
Но почему социализм, зачем возрождать это слово, по-видимому, отправленное на свалку истории из-за провала всех социализмов двадцатого века? Лишь по одной причине: сломленный и неосуществленный, но социализм по-прежнему означает преодоление капитала. Если капитал должен быть преодолен - а это задача, вызванная теперь необходимостью выживания самой цивилизации, - то результат по необходимости будет социалистическим, поскольку именно этим словом обозначается прорыв в посткапиталистическое общество. Если мы утверждаем, что капитал в корне нежизнеспособен и скатывается в варварство, обрисованное в общих чертах выше, значит мы также говорим, что должны построить «социализм», способный к преодолению кризисов, вызванных капиталом. И если социализмы прошлого были не в состоянии это сделать, то наш долг, если мы не хотим смириться с тупиком варварства, - бороться за тот социализм, который достигнет своей цели. И раз с тех пор, как Люксембург сформулировала свою роковую альтернативу, варварство изменялось, отражая на себе развитие прошедшего столетия, то имя и сущность социализма также должны стать адекватными нашему времени.
По этим причинам мы хотим назвать нашу интерпретацию социализма экосоциализмом и посвятить себя его реализации.
Почему экосоциализм?
Мы видим экосоциализм не как отрицание, но как реализацию социализмов «первой эпохи» двадцатого века в контексте экологического кризиса. Как и они, экосоциализм исходит из понимания капитала как объективированного прошлого труда, и видит свое основание в свободном развитии всех производителей, или, говоря иначе, в преодолении отделения производителей от средств производства. Мы понимаем, что эта цель не могла быть достигнута социализмом первой эпохи по причинам, слишком сложным, чтобы обсуждать их здесь. Мы можем лишь в общем обозначить их как различные последствия экономической отсталости в условиях враждебности существующих капиталистических держав. Это стечение обстоятельств оказало многочисленные пагубные эффекты на реальные социализмы, приведя, прежде всего, к отказу от внутренней демократии наряду с подражанием капиталистическому продуктивизму, и в конечном счете к краху этих обществ и разрушению их окружающей среды. Экосоциализм сохраняет освободительные цели социализма первой эпохи и отвергает как половинчатые, реформистские цели социал-демократии, так и продуктивистские структуры бюрократических версий социализма. Он настаивает скорее на пересмотре как пути, так и цели социалистического производства в экологической системе координат. Он делает это с особенным вниманием к «пределам роста», важным для устойчивости общества. Однако эти пределы принимаются им не в смысле дефицита, нужды и подавления. Скорее, целью является трансформация потребностей и фундаментальный поворот от количественного измерения к качественному. От точки зрения товарного производства это приведет к повышению приоритета потребительных стоимостей над меновыми стоимостями - проект далеко идущего значения, основанный на непосредственной экономической деятельности.
Обобщение экологического производства в социалистических условиях сможет обеспечить основу для преодоления существующих кризисов. Общество свободно ассоциированных производителей не останавливается на собственной демократизации. Оно также должно настаивать и на освобождении всех живых существ как условии и цели своего существования. Оно, таким образом, преодолевает империалистический импульс и субъективно, и объективно. На пути к осуществлению этой цели оно борется за преодоление всех форм господства, в особенности гендерного и расового. И оно преодолевает условия, приводящие к фундаменталистским отклонениям и их террористическим проявлениям. В итоге мировое общество придет к немыслимому в существующих условиях уровню экологической гармонии с природой. Практический результат этих тенденций был бы выражен, например, в исчезновении той зависимости от ископаемого топлива, которая является неотъемлемой частью индустриального капитализма. Что, в свою очередь, может обеспечить материальную основу для освобождения территорий, порабощенных нефтяным империализмом, способствуя сдерживанию глобального потепления наряду с другими бедствиями, вызванными экологическим кризисом.
Невозможно прочитать эти строки, не задумавшись, во-первых, над тем, сколько практических и теоретических вопросов они поднимают, и, во-вторых, что еще более обескураживает, тем, насколько далеки они от существующей конфигурации мира, как закрепленной в институтах, так и зафиксированной в сознании людей. Нет необходимости подробно раскрывать эти тезисы, которые наверняка всем и так очевидны. Но важно, чтобы они были поняты в надлежащей перспективе. Наш проект состоит не в том, чтобы спланировать каждый шаг на этом пути, но и не в том, чтобы уступить противнику из-за превосходства власти, которой он обладает. Cкорее, он призван развивать логику достаточного и необходимого преобразования нынешнего порядка и начать осуществлять промежуточные шаги по направлению к этой цели. Мы делаем это для того, чтобы более глубоко осмыслить эти возможности и одновременно начать работу по объединению всех, кто мыслит схожим образом. Если эти аргументы имеют хоть какую-то ценность, то подобные идеи и практики их осуществления должны начать согласованно зарождаться во всех точках мира. Экосоциализм либо будет интернациональным и универсальным, либо его не будет вообще. Кризисы нашего времени могут и должны быть осознаны как революционные возможности, и наш долг - заявить об этих возможностях и воплотить их в действительность.
Перевод Дмитрия Райдера

Ekososializmin manifesti



Bu ekososialist manifestin ideyası Coel Kovela və Mixail Levidə 2001-ci ilin sentyabrında Paris yaxınlığında yerləşən Vensendə keçirilmiş ekologiya və sosializm üzrə seminarda yaranıb. Bizim hamımız köhnə rejimin öldüyü (özüylə sivilizasiyanı da məhv edərək), yeni rejimin isə daha doğulmaq vəziyyətində olmadığı dövrdə yaşayaraq, Qramşi paradoksunun xroniki vəziyyətindən əzab çəkirik. Amma ən azından onun haqda bildirmək olar. Bizim üstümüzü almış ən qara kölgə nə terror, nə ekoloji kollaps, nə də qlobal iqtisadi resessiya deyil. Bu – mənimsənilmiş fatalizmdir, hansı ki,kapitalın dünya nizamının heç bir mümkün alternativinin mövcud olmadığını bildirir. Beləliklə, biz ehtiyatlı güzəştin və passiv razılaşmanın bugünkü vəziyyətini şüurlu olaraq inkar edən nitqin nümunəsini vermək istəyirik. Ancaq bu manifestə 1848-ci il manifestinin cəsarəti çatışmır, çünki, ekososializm hələ kabusa çevrilməyib və o hansısa bir konkret partiyada və ya hərəkətdə möhkəmlənməyib. O – mövcud böhranın və şəratin öhdəsindən gəlmək üçün onların dərk edilməsinə əsaslanan bir sıra fikirlər şəklindədir. Biz hər şeyi bilməyə iddialı deyilik. Heç də elə deyil, bizim hədəfimiz, hər şeydən əvvəl, bu anlayışın gələcəkdə necə reallaşdırılmasının dərk edilməsi üçün dialoqa, müzakirələrə, aydınlaşdırmağa dəvət etməkdən ibarətdir. Qlobal kapitalın bütün xaotik dünyanı mənimsədiyi ərazilər boyu birdən-birə saysız-hesabsız müqavimət mərkəzləri yaranır. Onlardan bir çoxu məzmununa görə immanent ekososialist olurlar. Onlar necə birləşə bilərlər? Biz "Ekososialist Beynəlmiləli" təsəvvür edə bilərikmi? Kabus həyata gətirilə bilərmi?

Manifest

XXI əsr faciəli notla başlanır: ekoloji tənəzzül və xaotik dünya nizamının görünməmiş səviyyəsiylə, hansı ki, planeti terrorla və böyük ərazilərdə qanqrena kimi yayılan və bütün xalqlara təsir edən, yavaş, amma dağıdıcı müharibə ocaqları-Afrika,Yaxın Şərq,Cənubi Amerikanın şimal-qərbi kimi- ilə bürüdü. Bizim fikirimizcə, ekoloji böhran və sosial böhran qarşılıqlı əlaqəlidir və eyni struktur güclərin müxtəlif təzahürləri kimi baxılmalıdır.
Bir çox şeydə ekoloji böhrana gətirib çıxaran Yerin amortizasiya və ekoloji destabilizasiya qabiliyyətini qabaqlayan yüksək sənayeləşmə oldu. Sosial böhran imperializmin qarşısına keçən cəmiyyətlərə parçalayıcı təsir edən qloballaşdırma adlandırılan forması tərəfindən doğurulmuşdur.Bundan əlavə, bu əsas güclər - faktiki olaraq, dünya kapitalist sesteminin ekspansiyasını hərəkətə gətirən əsas mərkəzi amillər, eyni prosesin müxtəlif aspektləridir.

Biz bütün evfemizmləri və ya bu rejimin qəddarlığının təbliğatçılıqla yumşalmaldılmasını rədd edirik: onun ekoloji xərclərinin bütün "yaşıl kamuflyaj"ını, demokratiya və insan haqqları adı arxasında gizlədilən insan xərclərinin mistifikasiyasını. Bunun əvəzində biz kapitalın real gördüyü işlərə görə qiymətləndirilməsində təkid edirik. İmperativi daimi gəlir artımı olan bu rejim təbiətə və onun ekoloji balansına təsir edərək, ekosistemləri stabilliyi pozan çirkləndirici maddələrin təsirinə məruz qoyur, geoloji dövrlər boyunca inkişaf edən və müxtəlif canlı orqanizmlərin təkamülünə imkan yaradan yaşam mühitlərini dağıdır, resursları israf edir və təbiətin hissiyatlı mühitini kapital yığımı üçün tələb olunan soyuq dəyişkənliyə yaxınlaşdırır. Öz müqəddəratını təyin etməli olan, cəmiyyətin və dərk edilmiş mövcudluğun, bəşəriyyətə gəlincə, kapital insanların çoxunu sadə işçi qüvvəsinə yaxınlaşdırır,qalan çox hissəsini isə faydasız maneə kimi rədd edir.O soxularaq cəmiyyətlərin bütövlüyünü konsyumerizmin və depolitizasiyanın qlobal kütləvi mədəniyyətiylə dağıtdı. O, insanlar arasında sərvət və hakimiyyət fərqini bəşəriyyət tarixində görünməməş həddə çatdırdı. O, korlanmış və hər göstərişi yerinə yetirən dövlətlərlə-müştərilərlə əlbir idi,o dövlətlər ki, yerli elitaları mərkəzi qınamalardan qoruyaraq onun əvəzinə repressiyaları həyata keçirirdi. O həmçinin özündə kapitalist mərkəzlə məcburi razılığı təmin edən böyük hərbi aparat saxlayan periferiyaların muxtariyyətini ləğv etmək və borc köləsinə çevirmək üçün qərb dövlətlərinin və ABŞ-ın tam nəzarəti altında transmilli şirkətlər şəbəkəsi yaratdı. Biz hesab edirik ki, mövcud kapitalist sistem özünün yaratdığı böhranları nizama salmaq,xüsusən də öhdəsindən gəlmək bacarığında deyil. O ekoloji böhranı həll edə bilmir, çünki bu gəlir yığımında sərhəd tələb edir – “çoxal və ya öl!” qaydasına əsaslanan sistem üçün yolverilməz variant.Və o terrorizmlə və ağır müqavimətin başqa formalarıyla doğurulmuş böhranı həll edə bilmir, çünki, bu imperiyanın qanunauyğunluğundan imtina etmək olardı, imperiya tərəfindən dəstəklənən artımın və bütün "həyat tərzi"nin yolverilməz hüdudlarına gətirib çıxarardı. Onun yeganə seçimi ağır gücə müraciət etmək, beləliklə, yadlaşmanı artırmaq və ardınca terrorizm toxumunu əkməkdən ibarətdir... və sonra faşizmin yeni və qorxunc variantında inkişaf edən, terrorizmə əks təsir. Ümumiyyətlə, dünya kapitalist sistemi - tarixi bankrotdur. O, uyğunlaşma qabiliyyəti olmayan imperiyaya çevrildi,öz nəhəngliyi onun əsas zəifliyini göstərir. O, ekologiyanın dili ilə desək, çox qeyri-stabildir və kökündən dəyişilməlidir - yox, əgər həyat üçün münasib gələcəkdən söhbət gedirsə, əvəz olunmalıdır. Beləliklə,Roza Lüksemburq tərəfindən bir dəfə qeyd edilmiş, mütləq seçim yenidən aktual olur: sosializm yoxsa barbarlıq! Sonuncunun siması indi keçmiş yüzilliyi əks etdirir və ekoloji böhran, terror kontrterroru və onların faşist degenerasiyası obrazını alır.
Bəs niyə sosializm, niyə XX əsr sosializmlərinin müvəffəqiyyətsizliyinə görə tarixin zibilliyinə göndərilmiş bu sözü yenidən dirçəltmək lazımdır? Yalnız bir səbəbdən: sındırılmış və həyata keçməyən, amma yenə sosializm əvvəlki kimi kapitalın öhdəsindən gəlməyi bildirir. Əgər kapitalın öhdəsindən gəlinməlidirsə, - bu indi sivilizasiyanın özünün sağ qalmaq ehtiyacından doğurulmuş məsələdir - onda nəticə lazım olduqda sosializm olacaq, çünki, postkapitalist cəmiyyətinə sıçrayış məhz bu sözlə ifadə olunur. Əgər biz kapitalın əslində yaşamaq qabiliyyətində olmadığını və barbarlığa yuvarlandığını iddia ediriksə, deməli biz həmçinin deyirik ki, kapitalın doğurduğu böhranların öhdəsindən gəlməyi bacaran “sosializm” qurmalıyıq. Və əgər keçmişin sosializmləri bunu edə bilmədisə, onda bizim borcumuz (vəzifəmiz), əgər biz barbarlıq tupiki ilə barışmaq istəmiriksə, öz məqsədinə nail olacaq sosializm üçün mübarizə aparmaqdır. Və Lüksemburq öz qaçılmaz alternativini xülasə edəndən, barbarlıq özündə keçmiş yüzilliyin inkişafını əks etdirərək dəyişə bildisə, sosializmin adı və mahiyyəti də həmçinin bizim dövrə adekvat olmalıdır.
Bu səbəblərdən biz sosializminin bu interpretasiyasını ekososializm adlandırmaq və özümüzü onun reallaşdırmasına həsr etmək istəyirik.

Niyə ekososializm?

Biz ekososializmi XX əsr "birinci dövr" sosializmlərinin inkar kimi deyil, ekoloji böhran kontekstində onların reallaşdırılması kimi görürük. Onlar kimi, ekososializm də kapitalın obyektivləşdirilmiş keçmiş əmək kimi qəbuluna əsaslanır və öz əsasını bütün istehsalçıların azad inkişafında görür, başqa cür desək, istehsalçıların istehsal vasitələrindən uzaqlaşdırılmasının öhdəsindən gəlinməsində. Biz başa düşürük ki, birinci dövr sosializmləri çox mürəkkəb səbəblərdən,hansı ki, bura müzakirə etmək üçün münasib yer deyil, bu hədəfə nail ola bilmədi. Biz onları ümumi şəkildə mövcud kapitalist dövlətlərinin düşmənçiliyi şəraitində iqtisadi geriliyin müxtəlif nəticələri kimi göstərə bilərik. Bu vəziyyət real sosializmlərə çoxsaylı zərərli təsirlər göstərərək, hər şeydən əvvəl kapitalist səmərəliliyi yamsılamaqla yanaşı daxili demokratiyadan imtinaya,və nəticədə bu cəmiyyətlərin iflasına və onların ətraf mühitinin dağıdılmasına gətirib çıxardı. Ekososializm birinci dövr sosializminin azadlıq prinsiplərini saxlayır və sosial-demokratiyanın ikili, reformist hədəflərini, sosializmin bürokratik versiyalarının produktiv strukturunu rədd edir. O, sosializm istehsalının yollarının və hədəflərinin ekoloji koordinatlar sistemində yenidən baxılmasında təkid edir. O bunu cəmiyyətin sabitliyi üçün əsas olan "artım həddinə" xüsusi diqqət yetirərək edir. Amma bu həddlər defisit, ehtiyac və yatırılma mənasında qəbul edilmir. Əsas hədəf tələbin transformasiyası və kəmiyyət ölçüsündən keyfiyyət ölçüsünə əsaslı keçiddir. Əmtəə istehsalı nöqteyi-nəzərindən bu istehlak dəyərinin mübadilə dəyəri üzərində prioritetinin artımına gətirib çıxaracaq- iqtisadi fəaliyyətə əsaslanan və daha geniş məna kəsb edən layihə.

Sosializm şəraitində ekoloji istehsalın ümumiləşdirilməsi mövcud böhranların öhdəsindən gəlməyə kömək edəcək. Azad əlaqəli istehsalçılar cəmiyyəti şəxsi azadlığı ilə kifayətlənmir.O həmçinin, öz mövcudluğunun şərti və məqsədi kimi bütün canlı varlıqların azad olmasında təkid etməlidir. Beləliklə, o obyektiv və subyektiv şəkildə imperializm impulsunun öhdəsindən gəlir.Bu məqsədin həyata keçirilməsinə doğru gedən yolda o hökmranlığın bütün formalarının öhdəsindən gəlmək üçün mübarizə aparır, xüsusən də gender və irqi. Və o, fundomentalist sapmalara və onların terror təzahürlərinə gətirib çıxaran şəraitin öhdəsindən gəlir. Nəticədə dünya cəmiyyəti mövcud şəraitdə təbiətlə ekoloji harmoniyanın inanılmaz səviyyəsinə gələcək. Bu tendensiyaların praktik nəticəsi,məsələn, sənaye kapitalizminin ayrılmaz hissəsi olan yanacaqdan asılılığın yox olmasında ifadə edilmiş olardı. Bu da öz növbəsində, neft imperializminin köləsinə çevrilmiş ərazilərin azad olması, ekoloji böhran tərəfindən doğurulmuş digər fəlakətlərlə yanaşı qlobal istiləşmənin sabitliyi üçün maddi əsası təmin edə bilər.

Bu sətirləri birincisi, nə qədər nəzəri və praktik məsələ qaldırması, ikincisi, hansı daha sarsıdıcıdır,bu məsələlərin institutlarda yoxsa insanların şüurunda qeyd edilmiş şəkildə mövcud dünya konfiqurasiyasından nə qədər uzaq olması, üzərində düşünmədən oxumaq mümkün deyil. Hamıya aydın olan bu tezisləri yəqin ki,təfərrüatı ilə izah etməyə ehtiyac yoxdur. Amma onların lazımı perspektivdə başa düşülməsi vacibdir. Bizim layihəmiz bu yolda hər addımın planlaşdırılmasından və ya malik olduğu hakimiyyət üstünlüyünə görə rəqibə güzəşt etməkdən ibarət deyil. Əksinə, bugünkü nizamın kifayət qədər və lazımi dəyişikliyini məntiqi inkişaf etdirməyə və bunu həyata keçirmək üçün hədəfə doğru addımlar atmağa yönləndirilmişdir. Biz bunu bu imkanları daha dərin dərk etmək və eyni zamanda oxşar şəkildə düşünən hər kəsi birləşdirmək üçün edirik. Əgər bu arqumentlər hər hansı bir dəyərə malikdirsə, onda belə ideyalar və onların həyata keçməsi təcrübələri dünyanın bütün nöqtələrində yekdilliklə yaradılmağa başlamalıdır. Ekososializm ya beynəlmiləl və universal olacaq, ya da ümumiyyətlə olmayacaq. Dövrümüzün böhranları inqilabi imkanlar kimi qəbul edilə bilər və elə də dərk edilməlidir, və bizim borcumuz - bu imkanlar haqqında bildirmək və reallığa çevirməkdir.

Azərbaycan dilinə tərcümə etdi Günel Muradova

18 дек. 2012 г.

Noam Xomski KİV, sol hərəkat, yeni Latın Amerikası və Occupy (" Rebelion", İspaniya) hərəkatı haqqında



"İctimai birliklərin inkişafı və işçilər tərəfindən idarə olunan kooperativ müəssisələrin yaradılması inqilabi addımdır."


Noam Xomski insanı narahat edən suallar verə bilir. O ABŞ-da doğulub və bu ölkənin cəmiyyətinə və hakimiyyətinə qarşı olduqca tənqidi yanaşır. Onun Ukraynadan mühacirət etmiş yəhudi ailəsində doğulması İsrail dövlətinin ayrı-ayrı aspektləri barəsində sərt fikir bildirməsinə mane olmur. Məhz öz inqilabçı ruhunun və sərt şərhlərinin sayəsində o müasir dünyanın ən nüfuzlu intellektuallarından biri hesab edilir.
Onun adı ilk dəfə 55 il əvvəl,onun avtobioqrafiyasının yeganə məşhur hissəsi linqvistika sahəsində tədqiqatları olduğu zaman, özünə diqqət cəlb etdi. Onun "Sintaksis strukturlar" kitabı bu elmi fəaliyyətin sferasında bir mərhələ oldu, tədqiqatların nəticələri isə informatika və tibb sahəsində müəyyən işlərə təsir göstərdi. O vaxtdan onun şöhrəti dayanmadan artmağa başladı, hər şeyi bilmək həvəsi isə digər vəziyyətlərə nəzər salmağa səbəb oldu. Bugün, məşhur filosof və politoloq olan Xomski öz 83 yaşında mövcud vəziyyətə qarşı tənqidlə çıxış etməyə davam edir və ondan müsahibə götürmək üçün növbəyə düzülən jurnalistləri sevinclə qəbul edir.

Üzərində kitab,kserokopiya və dəftər yığını olan kiçik dəyirmi masa arxasında Xomski dostcasına təbəssümlə və əlində çay fincanı ilə Tiempo Argentino qəzetinin jurnalistlərini qəbul edir. Onun Massaçusets texnologiya institutunun səkkizinci mərtəbəsində yerləşən ofisində kağızların arasında Qarom Alperoviç (Gar Alperovitz) tərəfindən yazılmış “Bəs biz nə edək?” (" What then must we do?") adlı sənəd tapmaq olar. Söhbətin gedişatında ABŞ-da ən əhəmiyyətli “inqilabçı”hadisələrdən birini- işçilər tərəfindən idarə olunan müəssisələrin fəaliyyəti,- anlamaq üçün onu oxumağı məsləhət görür. Bununla bağlı Xomski xatırladır ki, "əslində, bu təşəbbüs böhrandan sonra Argentinadan gəlmişdir".
Həmçinin oxuyun: Xomskiy - Obama və Romninin çəkindiyi problemlər

Söhbəti dayandırmadan İsrailin son hücumu ərəfəsində Xomskinin qayıtdığı Qəzza bölməsi mövzusuna toxunulur.O orada, indiyə kimi bütün xəbər məlumatlarında xatırlanan xəstəxanalara baş çəkir,və dərman çatışmazlığından şəxsən əmin olur. Xomski səfər zamanı tanış olduğu insanı yada salır. Sonra onun əllərində ölü uşaqla fotosu bütün dünya qəzetlərinin üz qabıqlarında yayılmışdı. Hadisə yerindən 9 min kilometr məsafə uzaqda olmasına baxmayaraq, filosof hadisələrin inkişafını diqqətlə izləməyə davam edir.

Yaxın Şərqdə vəziyyət KİV-in diqqət mərkəzində olsa da, Xomski Latın Amerikasının tarixini də diqqətlə öyrənib və son zamanlar bu qitə haqqında çox yazıb. Məsələ ondadır ki, XXI əsrin əvvəllərində,qərb ölkələrinin və ABŞ-ın 500 il hökmranlığından sonra Latın Amerikası ölkələri ilk dəfə mövcud vəziyyətin nizamına qarşı etiraz səsini ucaltdı, o izah edir. "Onlar həmçinin yavaş-yavaş, amma əminliklə birləşməyə doğru hərəkət edirdilər və, nəhayət, bəzi ciddi daxili məsələlərlə məşğul oldular", Barak Obamanın ikinci prezident müddəti zamanı Latın Amerikası və ABŞ arasında münasibətlərin perspektivlərinin analizinə başlamazdan əvvəl o qeyd edir.

"Latın Amerikası üçün müsbət olan bütün bu proseslər açıq-aydın ABŞ-ın ürəyincə olmadı. Bundan əlavə, onları hələ də qitədə qalan hərbi bazalardan qovmağa başladılar. Regional forumlarda ABŞ izolyasiyada qaldı, necə ki, məsələn, iki ay əvvəl Kartaxenada ABŞ və Kanada vacib məsələlər üzrə digər Latın Amerikası ölkələrinə qarşı çıxış etmişdi. Əgər hər hansı bir regional müşavirə çağrıldıqda ABŞ və Kanadanı ora dəvət etməsələr, mən buna təəccüblənməyəcəm. Buna görə Obamanın zamanında ABŞ qitə üzərində öz təsirini və nəzarətini bərpa etməyə çalışırdı. Məsələn, Hondurasda Obama dövlət çevrilişini həyata keçirməyi bacardı. Hərçənd ki, biz detallar bilmirik, amma güman edirəm ki, Paraqvayda Luqonun prezident vəzifəsindən dəyişdirilməsinin arxasında da ABŞ dayanır. Çilidə öz bazalarını bərpa etmək və əvvəlki rejimi dirçəltmək mümkün olmasa da, heç olmasa bu ölkədə öz mövqeyini möhkəmlətmək üçün ABŞ hərbi əlaqələri tədricən qaydaya salır.Amma düşünmürəm ki, onlar buna müvəffəq olacaq".

Həmçinin mövzu üzrə: Xomskiy - nə vaxt ki, məzhəkə faciəylə həmsərhəd olur.

– Latın Amerikası ölkələrinin inkişafı ABŞ-ın digər məsələlərlə məşğul olmasından nə dərəcədə asılıdır?

– ABŞ bu qitəyə nə qədər az diqqət ayırırsa, bu onlar üçün o qədər yaxşıdır. Amma onların bu regionu unutduqlarına ümid etmək lazım deyil. Həqiqətdə, onlar ona xüsusi diqqət ayırırlar.Latın Amerikasında nəsə baş verən kimi ABŞ dərhal orada peyda olur. 80-ci illərdə onlar Mərkəzi Amerikada coşqun fəaliyyət göstərdilər. Hakimiyyətə gəlişindən sonrakı ilk illərdə ABŞ bütün Cənubi Amerika diktatoralarını dəstəkləyirdi. Xüsusilə, Arqentina hərbi xuntasını. 90-cı illərdə əksər Latın Amerikası ölkələri onlara öz iqtisadi modellərini yeridən beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının kontrolu altında idi, ona görə ABŞ-ın orada bir işi yox idi. Amma son onillik ABŞ onları sıxışdırmağa başladı və böyük inadla öz mövqeyini bərpa etməyə çalışırdı. Düşünürəm ki, nəticədə onlar əvvəlki siyasətlərini həyata keçirməyə çalışırlar, sadəcə bunu etmək üçün bu dəfə onların imkanları daha azdır.

– ABŞ-la bağlı daha sərt mövqe tutmuş bir sıra Latın Amerikası hökumətləri KİV-in fəaliyyətinin nizama salması üzrə onlar tərəfindən narazılıqla qarşılanan yeni tədbirlər qəbul etdi. Siz bunu necə qiymətləndirirsiniz?
– Latın Amerikasında KİV-in özünü necə aparması heç bir ölçüyə sığmır. Onlar həddindən artıq mərkəzləşdirilmişdir, xüsusi simaların nəzarəti altındadırlar, olduqca irticaçıdırlar və bu ölkələrə böyük ziyan verirlər. Onlar hadisələri olduqca təhrif edilmiş şəkildə təqdim edirlər. Yenə də mən düşünmürəm ki, hakimiyyətin fəaliyyəti məhdudlaşdırmağı düzgün olacaq. Alternativ ictimai KİV-in inkişafı daha doğru qərar olardı. Müəyyən mənada bu Venesuelada həyata keçirilməyə başlayır. Yeri gəlmişkən, orada hadisələr RCTV kanalı,hansını ki, bağlamadılar və onun sahiblərinə kabel yayımına keçməyi təklif etdilər, ətrafında dövr etməyə başlayanda mən yazdım ki, bu Qərbdə etiraz doğurdu, həmçinin ABŞ-da buna oxşar bir şey mümkün olmazdı. Bununla belə mən heç kimin dərc etmək istəmədiyi bəzi fikirlər də əlavə etdim. Bu ölkədə bu bir sadə səbəbdən mümkün deyil: əgər nəsə oxşar bir hadisə burada baş versəydi, tutaq ki, CBS televiziya şirkəti dövlət çevrilişini dəstəkləsəydi və bir neçə gün sonra qiyamçılar məğlubiyyətə uğrasaydılar, onda onun rəhbərliyinin üzərində heç bir məhkəmə olmazdı, televiziya şirkəti isə sadəcə translyasiyanı dayandırardı, kanal sahibini və rəhbərliyini isə xüsusi bölmə məhkəməsiz və istintaqsız məhv edərdi.

– Sizcə hakimiyyət və mərkəzi KİV arasındakı açıq qarşı durma insanlara onların öz maraqlarını güddüklərini dərk etməyə kömək edirmi?

– Ölkələrin əksəriyyətində hakimiyyət mərkəzi KİV-i dəstəkləyir. Belə olmadıqda isə, düşünürəm ki, ən yaxşı cavab təzyiq yox, alternativ KİV-in inkişafı olar. Hakimiyyət isə bunu etmək bacarığındadır.Bizdə kiçik miqyasda nəsə oxşar bir şey etmək istəyirlər. Məsələn, 70-ci illərin əvvəllərində ABŞ-da kabel televiziyası meydana çıxdıqda, Konqress kabel televiziya şirkətlərinə müəyyən zonalarda inhisarçı yayımı hüququna malik olmağı qadağan edən qanun qəbul etdi. Məsələn, bizim olduğumuz Kembricdə. Burada yayım niyyətində olan istənilən kabel televiziyası, ictimai verilişləri yayımın şəbəkəsinə daxil etmək məcburiyyətindədir. Bu imkandan istifadə etməyən ABŞ-ın sol gücləri böyük səhv edir. Burada yaxında ictimai televiziyanın studiyası yerləşir və əgər siz ora daxil olsanız münasib avadanlığı görəcəksiniz.Əlbəttə, bu CBS deyil, amma yenə də siyasi hərəkatların istifadə etdiyi avadanlıqlardan daha yaxşıdır. Başqaları onlara ona görə rəhbərlik edir ki, çünki sollar onlardan istifadə etmirlər. Onlar çox insanlara təsir göstərirlər və alternativ KİV-in əsası kimi istifadə edilə bilərdilər.

– Bu imkandan istifadə etmək üçün solçularda nə çatmır?

– Son 40 il ərzində məhz bunu müzakirə edirəm. Onlar KİV-in ünvanına bəraət qazandırılmış çox tənqid deyirlər, amma alternativ KİV-in yaradılması üçün çox az şey edirlər. Amma axı bunu etmək olar. Bu gün fəaliyyətdə olan Democracy Now nümunədir. Əgər sol güclər əlinin altında olan imkanlardan istifadə etsəydilər, onlar çox şeyə nail olardılar. Böyük məsələləri həll etmək lazımdır.

- Və burada təkcə məzmun əhəmiyyətli deyil, həm də bunların həyata keçiriləcəyi forma...

– Bir dəfə Lulu da Silva prezident seçilməzdən əvvəl mən Braziliyada idim və o məni çox maraqlı mənzərə ilə,məhz yerli KİV-in işi ilə qarşılaşdığım, Rio-de-Janeyronun şəhərətrafına dəvət etdi. Bilmirəm, onlar hələ də mövcuddurlarmı. Tədbirin mahiyyəti bundan ibarət idi. Rio-de-Janeyrodan peşəkar jurnalistlər qrupu axşam saat 9-da şəhər meydanlarından birinə yığılırdılar, bu praym-taym-dır, və ora üzərində ekran olan yük maşınını gətirirdilər. Bu ekranda xüsusi olaraq küçədə və ya qonşu barlarda olan insanlar üçün nəzərdə tutulmuş proqramlar göstərilirdi. Verilişlərin məzmunu bu ətrafdan olan insanlar tərəfindən hazırlanmışdı,onlar özləri aparıcı rolunda çıxış edirdilər. Veriliş marağa səbəb olurdu. Mən onların danışdıqları hər şeyi anlaya bilmirdim,amma aydın idi ki, hansısa süjetlər satirik, digərləri daha ciddi idi, və, məsələn, borc böhranı və ya xarabalıqların problemi haqqında söhbət gedirdi. Verilişi seyr etdikdən sonra jurnalistlərdən kimsə mikrofonla və videokamerayla yaxında dayanan insandan seyr etdiyi süjet haqqında öz fikirlərini bölüşməyi xahiş edirdi. Bu şərhlər yük maşınında yerləşdirilmiş ekran vasitəsilə translyasiya edilirdi, müzakirəyə digər insanlar da qoşulurdu. İnsanların bu qrupu daxilində ünsiyyət yaranırdı, hansılar ki, artıq adi teleproqramların əvəzinə bu süjetlərə baxmağa üstünlük verirdilər. Jurnalistlərin gətirdiyi avadanlıqdan başqa hər şey bu insanlar tərəfindən hazırlanmışdı. Bu metod tamamilə istifadə edilə bilər.

– “Ərəb baharı”, "Uoll-Striti işğal et" hərəkatı kimi siyasi proseslər və ya İspaniyada coşğun çıxışlar cəmiyyəti silkələdi. Sizin fikirinizcə, bu qruplar inqilabi potensiala malikdirlər?

– Düşünürəm ki, onlar əhəmiyyətli mənaya malikdirlər, amma qeyd etmək lazımdır ki, inqilabi məzmunlu başqa hadisə də olur. Xüsusilə, işçilərin özünün sahibi olduğu ictimai birləşmələr və müəssisələr. Bu təşəbbüs maliyyə uçqunundan sonra Argentinada yenidən doğuldu. Qar Alperoviç bu məsələylə məşğul olur və işçilərin özü tərəfindən idarə olunan müəssisələr şəbəkəsi mövcud olan Klivlend (Cleveland) kimi belə yerlərdən danışır. İspaniyada bəzi kooperativlər belə müəssisələrlə əlaqə qurmağa başlayır. Bu bütovlükdə ölkənin bir sıra yerlərində müşahidə olunur və inqilabi xarakter daşıyır. Bilmirəm, bu proses cəmiyyəti dəyişdirmək bacarığında olan miqyasa nail olacaq ya yox, amma onun böyük mənaya malik olması şübhəsizdir.

– Öz ölkəsindəki iğtişaşlarda iştirak etmiş bir gənc ispan qadını bildirdi ki, o "Uoll-Striti işğal et" hərəkətının təcrübəsinə heyrandır, çünki İspaniyada etiraz edənlər onların hüquqlarını qaytarmağı tələb etdiyi halda, ABŞ-da insanlar onların heç vaxt sahib olmadıqları hüquqları tələb edirdilər.…

– Məsələ ondadır ki, bizdə digər insanların haqları üçün mübarizə aparırlar. "Uoll-Striti işğal et" hərəkatında iştirak edənlər və Zukkotti (Zuccotti) parkında yığışanlar arasında kasıb yoxdur. Onlar hamısı babat qidalanırlar və səfil rayonlarda yaşamırlar. Kasıbların bunun üçün sadəcə vaxtı yoxdur. Yenə də mən düşünürəm ki, onlar bir sıra problemlərə diqqət cəlb etməyi bacardılar. "Uoll-Striti işğal et" hərəkatı ictimaiyyətin diqqətini özünə cəlb edən faktları işıqlandırdı. Əvvəl bərabərsizlik,bank sahəsində fırıldaqlar, seçicilərin səslərinin satın alınması haqqında çox az danışırdılar. Amma indi bunları müzakirə edirlər. Ciddi desək, "1%-ə qarşı biz 99% -ik" şüarını işgüzar mətbuatda oxumaq olar, bu haqda ümumiyyətlə hamı danışır. Bundan başqa, hansısa bir konkret addımlar atılır. Məsələn, bir neçə həftə əvvəl "Sendi" qasırğası fəlakəti zamanı yardıma birinci "Uoll-Striti işğal et" hərəkatının iştirakçıları gəldilər. Onlar həmçinin bankların evlərindən qovduqları insanlara yardım göstərirlər: onlara köçürdülməyə müqavimət göstərməyə kömək edirlər və ya gəmilərdə etirazlarla çıxış edirlər. Buna görə bu hərəkət olduqca konstruktiv bir şeyə çevrilə bilər. Mənə elə gəlir ki, ən vacibi (KİV-in əksəriyyəti bunu qəbul etmir, heç kəs bu haqda danışmır) odur ki, onlar cəmiyyət bölgüsü ilə qurtardılar. Bizim cəmiyyətdə insanlar təkdir, onlar heç kəsə lazım deyil və onlara heç kim kömək etmir. Bu demək olar ki, sosiopatik hadisədir. İnsanlar ünsiyyət qurmaq üçün yığışmırlar, saatlarla televizor qarşısında otururlar, istehlaka başları qarışıb. Amma "Uoll-Striti işğal et" hərəkatı insanları birləşdirdi, onları birgə hərəkətlərə itələdi. O , müzakirə sahəsi yaratdı, birgə hərəkətlər üçün imkanlar açdı. İnsanlar birgə hərəkət etməyi öyrənirlər, və bu xüsusilə bizim kimi cəmiyyətdə çox vacibdir. Əgər bu davam edərsə, onda başqa birliklərə hərəkətələnməyə ilham verə bilər.
– Hesab edirsinizmi ki, bu hərəkət cəmiyyətdə daha dərin dəyişikliklərə gətirə bilər?

– O olduqca əlamətdar hadisədir. Ölkədə çox şey baş verir. Bu qığılcım kimi bir şey idi, və nəticələr göz qabağındadır. Bu o zaman əyani göründü ki, Zukkotti parkında baş verən hadisələrin növbəti günü bütün ölkəni "Uoll-Striti işğal et" hərəkatının aksiyaları bürüdü, dünyanın başqa hissələrində də həmçinin. Cəmi il keçdi, çox yox, amma o müvəffəqiyyətli oldu. Və əgər başqa hərəkatları da cəlb etməyi bacaracaqsa, məsələn, işçilərin özü tərəfindən idarə olunan müəssisələrin hərəkati, onda bu çox maraqlı ola bilər.

Sosial şəbəkələrə baxış


Noam Xomskinin kabineti kitablarla doludur. L hərfi formasında otağın kənarlarında dayanan iki yazı masasının arasında ailə portretləri üçün boş sahələr demək olar ki yoxdur. Təəccüblü deyil ki, Xomski çox az televizora baxır və "tonlarla qəzet" oxuyaraq dünyada baş verənlər haqqında xəbərdar olur. "Mən daxili, işgüzar, beynəlxalq mətbuatı oxuyuram. Mühafizəkar baxışlar da daxil olmaqla, geniş nöqteyi-nəzər spektrinə malik xeyli miqdarda qəzet", -o deyir. Politoloq etiraf edir ki, bizlə görüşməzdən əvvəl o Vikipediyada öz bioqrafiyası haqda məlumatları yoxlayırdı.
« Mən bəzi suallar üçün Vikipediyadan istifadə edirəm. Əgər sən riyaziyyata və ya orta əsr tarixinə görə hər hansı bir məlumat almaq istəyirsənsə, onda o sənə yarayır. Amma əgər hər hansı müasir və mübahisəli mövzu haqqında söhbət gedirsə, onda daha ehtiyatlı olmaq lazımdır".

– bəs sosial şəbəkələr?
– Heç nə deyə bilmərəm, ona görə dəblə ayaqlaşmıram. İnsanlar deyirlər ki, mənim Facebook şəbəkəsində hesabım var, amma onu mən açmamışam.

– “Ərəb baharı” hadisələrində əhəmiyyətli rolunuz olduğunu qeyd edirlər.

– Onlar da orada həmçinin mühüm rol oynayırlar. İstənilən təşəbbüslü qrup sosial şəbəkələrdə insanları öz fəaliyyətinə cəlb etmək üçün özünü təqdim edir.Bu yaxşıdır, heç bir etirazım yoxdur. Amma mən dövri olaraq bloqları oxumağa daha çox meylliyəm. Düşünürəm ki, hər kəsin internetdə istədiyini yaza bilməsi çox yaxşıdır, amma bu o demək deyil ki, 99% ikinci dərəcəli şeylər haqda.

– Bloqları adətən ona görə tənqid edirlər ki, onlarda hadisələrin analizi olmadığından və məlumatlar yoxlanmadığından jurnalistikaya mənfi təsir edirlər....
– Buna görə mən qəzetləri oxuyuram, sosial şəbəkələrdə oturmuram. Amma “ərəb baharı” zamanı maraqlı bir şey baş verdi. Hansısa bir anda Misir prezidenti Hüsni Mübarək İnternetə çıxışı bağlamaq haqda göstəriş verdi. Və narazı olanlarla rejim arasında qarşılıqlı təsir gücləndi, çünki sosial şəbəkələr vasitəsilə yazışmaq əvəzinə insanlar öz aralarında birbaşa danışırdılar, hərəkətlərin koordinasiyası daha sürətli gedirdi. Yəni, internet prosesləri sürətləndirir, amma yenə də çox da yox.
Nəşrin orijinalı: Noam Chomsky analiza los medios y la izquierda, habla de la nueva América Latina y del movimiento Occupy

Tərcümə: Günel Muradova

17 дек. 2012 г.

Наум Хомски о СМИ, левом движении, о новой Латинской Америке и движении Occupy ("Rebelion", Испания)


«Развитие общественных объединений и создание кооперативных предприятий, управляемых трудящимися, представляет собой революционный шаг»


Наум Хомски умеет задавать неудобные вопросы. Он родился в США и весьма критично настроен по отношению к властям и обществу этой страны. Он родился в еврейской семье, эмигрировавшей с Украины, что не мешает ему жестко высказываться в отношении отдельных аспектов государства Израиль. Именно благодаря своему мятежному духу и острым комментариям он считается одним из самых влиятельных интеллектуалов современного мира.


Его имя впервые привлекло к себе внимание 55 лет тому назад, когда единственным выдающимся пунктом его автобиографии были исследования в области лингвистики. Его книга «Синтаксические структуры» стала этапной в этой сфере научной деятельности, а результаты исследований даже оказали влияние на определенные разработки в области информатики и медицины. С тех пор его известность неуклонно росла, а любознательность заставила обратить взор и на другие дисциплины. Сейчас, став известным философом и политологом, Хомски в свои 83 года продолжает выступать с критикой существующих порядков и с радостью принимает журналистов, которые буквально выстраиваются в очередь, чтобы взять у него интервью.

За маленьким круглым столом, на котором лежат стопки книг, ксерокопий и тетрадей, Хомски с дружеской улыбкой и чашкой чая в руке принимает журналистов газеты Tiempo Argentino. Среди бумаг в его офисе, расположенном на восьмом этаже Массачусетского технологического института, можно найти документ под названием «И что нам тогда делать?» ("What then must we do?"), написанный Гаром Альперовичем (Gar Alperovitz). В ходе беседы он посоветует его прочитать, чтобы понять одно из самых важных «революционных» явлений, которые происходят в США: движение предприятий, управляемых самими трудящимися. В этой связи Хомски напомнит, что «по сути дела, эта инициатива пришла из Аргентины после кризиса».

Читайте также: Хомский - проблемы, которые Обама и Ромни избегают

В беседе с ходу затрагивается тема сектора Газы, откуда Хомски вернулся как раз накануне последнего нападения Израиля. Там он побывал в больницах, о которых до сих упоминается во всех сводках новостей, и лично убедился в нехватке медикаментов. Хомски вспоминает человека, с которым он познакомился во время поездки. Потом его фото с мертвым ребенком на руках обошло обложки газет всего мира. Находясь за 9 тысяч километров от места событий, философ продолжает внимательно следить за их развитием.

Хотя положение на Ближнем Востоке находится в центре внимание СМИ, Хомски также внимательно изучил историю Латинской Америки и много написал об этом континенте за последнее время. Дело в том, что в начале XXI века, впервые после 500 лет владычества западных стран и США латиноамериканские страны возвысили голос протеста против существующего порядка вещей, поясняет он. «Они также медленно, но уверенно двигались к объединению и, наконец, занялись некоторыми внутренними вопросами, которые приобрели особую остроту», добавляет он перед тем, как приступить к анализу перспектив отношений между Латинской Америкой и США во время второго президентского срока Барака Обамы.




«Все эти положительные для Латинской Америки процессы пришлись явно не по душе США. Кроме того, их стали изгонять с тех военных баз, которые у них еще оставались на континенте. На региональных форумах США оказались в изоляции, как, например, два месяца назад в Картахене, когда США и Канада выступили против остальных латиноамериканских стран по наиболее важным вопросам. И я не удивлюсь, что, если будет созвано еще какое-то региональное совещание, то США и Канаду туда просто не пригласят. Поэтому при Обаме США пытались восстановить свое влияние и контроль над континентом. В Гондурасе, например, Обаме удалось осуществить государственный переворот. В Парагвае, хотя мы и не знаем деталей, но предполагаю, что США тоже стоят за смещением Луго с должности президента. В Чили США исподволь налаживают военные связи, чтобы восстановить свои базы и, если не возродить прежний режим, то хотя бы укрепить свои позиции в этой стране. Хотя не думаю, что у них это получится».

Также по теме: Хомский - когда фарс граничит с трагедией

– До какой степени развитие латиноамериканских стран зависит от того, что США заняты другими вопросами?
– Чем меньше внимания уделяют США этому континенту, тем лучше для него. Но не следует надеяться на то, что они забыли об этом регионе. В действительности, они уделяют ему самое пристальное внимание. Когда в Латинской Америке что-то происходит, США тут как тут. В 80-е годы они развили бурную деятельность в Центральной Америке. США поддерживали все южноамериканские диктатуры в первые годы после их прихода к власти. В частности, аргентинскую военную хунту. В 90-е годы многие страны Латинской Америки находилась под контролем международных финансовых организаций, навязывавших им свои экономические модели, так что США там особо и нечего было делать. Однако в последнее десятилетие США стали вытеснять, и они с большим упорством пытались восстановить свои позиции. Я думаю, что в итоге они стремятся проводить приблизительно ту же самую политику, что и раньше, просто теперь у них для этого меньше возможностей.

– Ряд латиноамериканских правительств, занявших более жесткую позицию по отношению к США, также предприняли новые меры по регулированию деятельности СМИ, что вызвало сопротивление с их стороны. Как Вы это расцениваете?
– То, как ведут себя СМИ в Латинской Америке, не лезет ни в какие ворота. Они чрезмерно централизованы, находятся под контролем частных лиц, весьма реакционны и наносят огромный вред этим странам. Они преподносят события в очень извращенном виде. И все же, я не думаю, что будет правильным, если власть станет ограничивать деятельность. Более верным решением было бы развитие альтернативных общественных СМИ. В определенном смысле это начинает осуществляться в Венесуэле. Кстати, когда там стали разворачиваться события вокруг канала RCTV, который не закрыли, а предложили его владельцам перейти на кабельное вещание, я написал, что это вызвало протесты Запада, а также, что нечто подобное в США было бы невозможно. При этом я добавил еще некоторые высказывания, которые никто опубликовать не решился. В этой стране это не может произойти по одной простой причине: если бы нечто подобное произошло здесь, если бы, скажем, телекомпания CBS поддержала государственный переворот и через несколько дней путчисты потерпели бы поражение, то никакого суда над ее руководством не было бы, а телекомпания просто прекратила бы трансляцию, а хозяев и руководителей канала ликвидировало некое спецподразделение без суда и следствия.


– Считаете ли Вы, что открытое противостояние между властью и центральными СМИ помогает людям осознать, что они преследуют свои интересы?
– В большинстве стран власть поддерживает центральные СМИ. А когда это не так, я думаю, что наилучшим ответом будет не давление, а развитие альтернативных СМИ. И власти в состоянии это сделать. Нечто подобное хотят сделать у нас в малом масштабе. Например, когда в начале 70-х годов в США появилось кабельное телевидение, Конгресс принял закон, запрещавший компаниям кабельного телевидения обладать правом монопольного вещания в определенных зонах. Например, в Кембридже, где мы находимся. Любое кабельное телевидение, которое вознамерилось бы здесь вещать, обязано включить в сетку вещания общественные передачи. Не используя эту возможность, левые силы США совершают большую ошибку. Тут недалеко находится студия общественного телевидения, и если вы туда зайдете, то к своему удивлению обнаружите, что оборудование вполне приемлемое. Это, конечно, не CBS, но все же лучше, чем то, что используют политические движения. И зачастую руководят ими люди не от мира сего, потому что левые их не используют. Они оказывают влияние на многих людей и могли бы быть использованы в качестве основы альтернативных СМИ.

– Чего не хватает левым, чтобы воспользоваться этой возможностью?
– Именно это и обсуждаю в течение последних 40 лет. Они высказывают много оправданной критики в адрес СМИ, но мало что делается для создания альтернативных СМИ. Но ведь сделать это можно. Примером является Democracy Now, который работает. Если бы левые силы использовали имеющиеся у них под рукой возможности, они могли добиться гораздо большего. Предстоит решить большие задачи.



- И тут важно не только содержание, но и форма, в которой все это будет осуществляться…
– Однажды я был в Бразилии, еще до того, как Лулу да Силва избрали президентом, и он пригласил в пригород Рио-де-Жанейро, где я увидел очень интересную картину, а именно, работу народных СМИ. Не знаю, существуют ли они до сих пор. Суть мероприятия заключалась в следующем. Группа профессиональных журналистов из Рио-де-Жанейро направлялась на одну из площадей города в 9 вечера, а это прайм-тайм, и подгоняла туда грузовик с экраном. По этому экрану показывались программы, предназначенные исключительно для людей, находившихся на улице или в соседних барах. Содержание передачи было подготовлено людьми из этой округи, они же выступали в роли ведущих. Передача вызывала интерес. Я не мог понять всего, что они говорили, но было ясно, что какие-то сюжеты были сатирическими, другие более серьезными, и речь в них шла, например, о долговом кризисе или проблеме трущоб. После просмотра передач кто-то из журналистов с микрофоном и видеокамерой просил находившихся рядом людей поделиться своим мнением об увиденном сюжете. Эти комментарии транслировались на стоявший на грузовике экран, к обсуждению подключались другие люди. Возникало общение внутри данного сообщества людей, которые уже вместо обычных телепрограмм предпочитали смотреть эти сюжеты. Кроме оборудования, которое привезли журналисты, все сделано самими этими людьми. Этот опыт вполне может быть использован.

– Политические процессы типа арабской весны, движения «Захвати Уолл-Стрит» или выступлений возмущенных в Испании произвели сотрясения в обществе. Эти группы, по Вашему мнению, обладают революционным потенциалом?
– Я думаю, что они имеют важное значение, но надо отметить, что происходит также много других явлений революционных по содержанию. В частности, общественных объединений и предприятий, владельцами которых являются сами трудящиеся. Эта инициатива зародилась в Аргентине после финансового обвала. Гар Альперович занимается этим вопросом и рассказывает о таких местах как Кливленд (Cleveland), где существует целая сеть предприятий, управляемых самими рабочими. Некоторые кооперативы начинают устанавливать контакты с подобными предприятиями в Испании. Это наблюдается в целом ряде мест страны и носит революционный характер. Я не знаю, достигнет ли данный процесс масштаба, способного изменить общество, но, несомненно, он имеет огромное значение.


– Одна молодая испанка, участвовавшая в движении возмущенных в своей стране, заявила, что восхищена опытом движения «Захвати Уолл-Стрит», потому что протестовавшие в Испании требовали вернуть им те права, которые они потеряли, в то время как в США люди требовали предоставить им те права, которых у них никогда не было…
– Все дело в том, что у нас борются за права других людей. Среди тех, кто участвует в движении «Захвати Уолл-Стрит» и собирается в парке Зуккотти (Zuccotti), бедняков нет. Все они сносно питаются и живут не в самых обездоленных районах. У бедняков на это просто нет времени. И все же я думаю, что им удалось привлечь внимание к ряду проблем. Движение «Захвати Уолл-Стрит» высветило факты, которые привлекли к себе внимание общественности. Раньше очень мало говорили о неравенстве, о махинациях в банковской сфере, о покупке голосов избирателей. А теперь это обсуждают. Строго говоря, девиз «нас 99% против 1%» можно прочитать в деловой прессе, об этом вообще все говорят. И, кроме того, предпринимаются какие-то конкретные действия. Например, когда пару недель тому назад на нас обрушился ураган «Сэнди», первыми на помощь пришли участники движения «Захвати Уолл-Стрит». Они также оказывают помощь людям, которых выселяют из домов банки: помогают им сопротивляться выселению или выступают с протестами в судах. Поэтому данное движение может превратиться в нечто весьма конструктивное. Как мне кажется, самое важное (большинство СМИ этого не признает, никто об этом не говорит) заключается в том, что они покончили с разобщенностью общества. В нашем обществе люди одиноки, они никому не нужны, и им никто не помогает. Это почти социопатическое явление. Люди не собираются, чтобы пообщаться, часами сидят у телевизора, поглощены потребительством. Но движение «Захвати Уолл-Стрит» объединило людей, сподвигло их к совместным действиям. Оно создала дискуссионное пространство, открыло возможности для совместных действий. Люди учатся действовать сообща, и это очень важно, особенно в таком обществе, как наше. Если это продержится, то может вдохновить на действия другие объединения.

– Считаете ли Вы, что это движение может вызвать более глубокие преобразования в обществе?
– Оно представляет собой весьма знаменательное явление. В стране много чего происходит. Это было подобно искре, а последствия налицо. Это наглядно проявилось в том, что на следующий день после событий в парке Зуккотти по всей стране прокатились акции движения «Захвати Уолл-Стрит», да и в других частях мира тоже. Прошел всего лишь год, не больше, но он был успешным. И если удастся привлечь и другие движения, как, например, движение предприятий, управляемых самими трудящимися, то это может оказаться очень интересным.


Взгляд на социальные сети

Кабинет Наума Хомски забит книгами. Между двумя письменными столами, стоящими в форме буквы L по краям комнаты, почти нет свободного пространства для семейных портретов. Неудивительно, что Хомски очень мало смотрит телевизор и узнает о происходящем в мире, прочитывая «тонны газет». «Я читаю внутреннюю, деловую, международную прессу. Огромное количество газет с широким спектром точек зрения, включая консервативные взгляды», рассказывает он. Политолог признается, что перед нашей встречей он проверял свои биографические данные в Википедии.

«Я использую Википедию для некоторых вопросов. Если ты хочешь получить какие-то сведения по математике или средневековой истории, то она годится. Но если речь идет о какой-нибудь современной и спорной теме, то надо быть более осторожным».

– А социальные сети?
– Ничего не могу сказать, потому не подстраиваюсь под моду. Люди говорят, что у меня есть аккаунт в сети Facebook, но не я его открывал.

– Вам приписывают важную роль в событиях арабской весны.
– Они там тоже играют важную роль. Любая инициативная группа заявляет о себе в социальных сетях, чтобы привлечь людей к своей деятельности. Это неплохо, я не имею никаких возражений. Но я более склонен периодически читать блоги. Думаю, очень хорошо, что любой может написать в интернете все, что захочет, но это означает, что 99% - второстепенные вещи.

– Блоги обычно критикуют за то, что они отрицательно влияют на журналистику, поскольку в них нет анализа событий и не проверяются данные...
– Поэтому я и читаю газеты, а не сижу в социальных сетях. Но во время арабской весны все же произошло кое-что интересное. В какой-то момент президент Египта Хосни Мубарак распорядился закрыть доступ в интернет. И взаимодействие между недовольными и режимом усилилось, потому что вместо переписки через социальные сети люди говорили между собой напрямую, и координация действий шла быстрее. То есть, интернет ускоряет процессы, но все же не настолько.

Оригинал публикации: Noam Chomsky analiza los medios y la izquierda, habla de la nueva América Latina y del movimiento Occupy